- 27.09.2016 00:00
15 Ağustos 1964 günü Başbakan İsmet İnönü Britanya’dan gelen bir mektup aldı. Mektubu gönderen İngiliz düşünür Bertrand Russell’dı. Russell, Başbakan İnönü’nden hapisteki iki kişiyi affetmesini istiyordu; Talat Aydemir ve Prof. Dr. Perihan Çambel...
Russell, affedildiği 22 Şubat 1962’den sonra, 21 Mayıs 1963’te bir darbe girişiminde daha bulunduğu için 17 gün önce idam edilen Aydemir için geç kalmıştı. Zaten çok muhtemelen bu mektubu yazmasının sebebi Prof. Çambel’di.
Perihan Çambel, Atatürk’ün sofralarının müdavimi, Türk Tarih Cemiyeti Başkanı Hasan Cemil Çambel’in kızıydı. Çambel soyadlarını bizzat Atatürk vermişti. Perihan Çambel, uzun yıllar Amerika’da çalışmış, dünyaca ünlü bir tıp profesörüydü. Dünyadaki şöhreti o yıllarda sayıları az olan kanser araştırmalarından geliyordu.
Karatepe’de yaptığı Hitit kazılarıyla tanınan kız kardeşi Halet Çambel, 27 Mayıs darbesinin ardından sosyalist fikirleri yüzünden üniversiteden atılan “147’likler”den biri olarak üniversiteden atılmıştı. Ama bu bile inanmış bir Kemalist olan Perihan Çambel’in 27 Mayıs devrimine olan inancını sarsmadı. 27 Mayıs’tan sonra seçimlere gidilip devrimin yarım kalmasına kızan Silahlı Birlikler Komitesi cuntasının öncüsü Talat Aydemir’le bu dönemde tanıştı. 21 Şubat 1962’deki ilk darbe girişimi başarısız olup Aydemir emekliye sevk edildiğinde evinde onu ziyaret etmeye cesaret edenlerden biri Çambel’di. Aydemir’in ikinci deneme için İstanbul’da gazeteciler ve entelektüellerle toplantılar yaptığı zamanlarda onun gözlerinde Atatürk’ü görenlerden biri de oydu. Ama Aydemir’in 21 Mayıs 1963’teki ikinci darbe denemesinde 54 yaşındaki ünlü bir kadın profesörün bir rol oynadığını söylemek zordu. O darbe başarısız olduktan sonra yargılandığı mahkemede Aydemir’in yanında durmuştu. Gazeteleri dolaşmış, mektuplar yazmış, Aydemir’in savunmasını hazırlamasına yardım etmişti. Tabii Aydemir ve Fethi Gürcan idama mahkûm olduklarında idam cezasının iptaline... Muhtemelen ulaştığı isimlerden biri de Bertrand Russell’dı.
Perihan Çambel, bütün bu çalışmaları nedeniyle Eylül 1963’te tutuklandı. Mahkeme onu “Talat Aydemir’i idam cezasından kurtarmak ve onun fikriyatının ışığı altında yeniden kurulabilecek bir rejimin gerek sözle gerekse yazıyla askerlere övgüsünü yapmakla” suçladı. 26 Eylül 1963 günü üç yıl hapis cezasına çarptırıldı. Tutuklanması ertesi gün New York Times gazetesinde haber oldu.
Dünyaca ünlü bir profesör neden darbeci bir Albay’a hayran olur sorusuna şöyle cevap vermişti: “Müthiş bir insandır. Her sabah erken kalkar, mutlaka tıraş olur, ayakkabıları her zaman boyalıdır, pantolonu her gün ütülü...” Cezasının tamamını yatmadan tahliye olan Çambel, Aydemir darbesine katıldığı için Harbiye’den atılan bir genci evlat edindi. Hiçbir zaman da pişmanlığını bildiren bir şey söylemeden kanser araştırmalarına geri döndü...
Yorum Yap