Anadiliyle eğitim ve vatandaşlık konularında Anayasa Uzlaşma Komisyonu’ndaki görüşmeler tıkandı.. Sanki uzlaşma- işbirliği geleneği varmış gibi kararlarında oybirliği aranan Komisyon’da yapılan konuşmalar akla ziyan. Artık yok Avrupa Bölgesel ve Azınlık Dilleri Şartı, yok Özerklik Şartı, yok demokrasi, bıraktım. Ben artık gözümü Rusya, Çin, Hindistan, İran, Ukrayna, Gürcistan, Azerbaycan, Malezya, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Latin Amerika ülkeleri gibi bizden daha demokratik ülkelere diktim. Sırayla bu ülkelerin anayasalara bakalım.

İRAN İSLAM CUMHURİYETİ ANAYASASI

Madde 15- İran’ın resmî dil ve alfabesi, halkının ortak dili Farsçadır. Resmî evrak, yazışma ve metinlerle ders kitapları bu dil ve alfabede olmalıdır. Bununla birlikte, Farsçaya ilave olarak, bölgesel ve kabile dillerinin basın ve kitle iletişiminde kullanımı ile bunun yanında okullarda kendi literatürünün öğretimine de izin verilmiştir.

Madde 16- Kuran’ın dili ile İslami metin ve öğretiler Arapça olduğu; Fars edebiyatı tümüyle bu dilden etkilendiği için, ilköğretim düzeyinden sonra bütün ortaöğretim sınıflarının her çalışma alanında öğretilmesi mecburidir.

RUSYA FEDERASYONU ANAYASASI

Madde 68- (...) Cumhuriyetler kendi devlet dillerini belirleyebilirler. Bu diller Cumhuriyetlerin devlet hâkimiyeti organlarında, yerel yönetim organlarında, devlet kurumlarında Rusya Federasyonu’nun devlet dili ile birarada kullanılır. Rusya Federasyonu, tüm halklarına anadillerini muhafaza etmeleri, öğrenmeleri ve geliştirmeleri için ortamın oluşturulması hakkını güvence altına alır.

ÇİN HALK CUMHURİYETİ ANAYASASI

Madde 4- (3) Bütün milliyetlere mensup halklar, kendi konuşma ve yazı dillerini kullanma ve geliştirme ile kendi gelenek ve göreneklerini koruma ve ıslah etme özgürlüğüne sahiptirler. Konuşulan ve yazılan dil yahut dillerin yereldeki yaygın kullanımı yönünde çaba sarf ederler.

Madde 121- Kendi fonksiyonlarını yerine getirmeleri sırasında ulusal özerk bölgelerin yerel hükümet organları, bahsi geçen bölgelerin özerklik düzenlemelerine uyumlu biçimde, konuşulan ve yazılan dil yahut dillerin yereldeki yaygın kullanımı yönünde çaba sarf eder.

HİNDİSTAN ANAYASASI

Madde 30- (1) İster dinsel ister dilsel esasa dayansın bütün azınlıklar, kendi tercihlerine uygun olarak eğitim kurumları kurmak ve yönetmek hakkına sahiptirler. (...)

Madde 350- (A) Her eyalet ve devlet içinde yer alan her yerel otorite, azınlık dil gruplarına mensup çocukların ilköğretim eğitimlerinde anadillerini öğretmek için uygun ortamları oluşturmaya gayret göstermek zorundadırlar. Ayrıca Devlet Başkanı, gerekli veya uygun olduğunu gördüğü durumlarda böylesi faaliyetleri güvence altına almak niyetiyle, herhangi bir eyalete yönelik olmak üzere, direktif yayımlayabilir.

GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ ANAYASASI

Bölüm 29- Eğitim (...) (2) Herkes resmî dilde veya eğitimin oldukça uygulanabilir olduğu devletin eğitim kurumlarında kendi seçecekleri dillerde eğitim alma hakkına sahiptir. Bu hakkın uygun bir biçimde fiiliyata dönüştürülerek uygulanmasını garanti altına almak için devlet, mümkün olan bütün eğitim alternatiflerini, her bir ara kurumu dâhil etmek suretiyle gözetirken şu aşağıdakileri de nazara almalıdır: (a) eşitliği, (b) uygulanabilirliği ve (c) geçmişteki ırkçı ve ayrılıkçı kanun ve uygulamaların sonuçlarını düzeltme ihtiyacını.

Anayasa örneklerini incelemeye devam edeceğim. Göreceksiniz ki demokrasisine ve ekonomisine küçümseyerek baktığımız ülkeler anadiliyle eğitim konusunu gündemlerinden çoktan çıkarmış. Onlar bunu yaparak siyasi ve toplumsal birliklerini güçlendirmişken, durumumuz size tuhaf gelmiyor mu ?

umitkardas@gmail.com

www.umitkardas.com