Bildiğiniz gibi Merkez Bankası, görevinin fiyat istikrarını sağlamak olduğunu söylüyor.

Peki, fiyat istikrarını sağlayabiliyor mu?

Hayır sağlayamıyor.

Çünkü belirlenen enflasyon hedefi Orta Vadeli Program’da yüzde 6,3 olarak gösterildi. Sonra yüzde 7,6’ya yükseltildi. Ama enflasyon yüzde 8,1 düzeyinde seyrediyor. Para arzındaki artış, büyüme hızı ve paranın devir sürati dikkate alındığında enflasyonun yüzde 9 olacağını söyleyebiliriz.

Peki, Merkez Bankası niye enflasyon hedefini tutturamıyor?

Tutturamıyor, çünkü para arzı milli gelirdeki artıştan çok daha hızlı artıyor. Yani üretimle para arzı artışı arasında epeyce bir boşluk oluşuyor.

Hemen rakamları verelim; geniş tanımlı para arzı 28.11.2014 tarihinde 986 milyar lira düzeyindeydi. Bir yıl sonra 27.11.2015’te 1 trilyon 189 milyar liraya yükseldi. Yani yüzde 20,5 oranında arttı. Oysa milli gelir büyümesi yüzde 3 düzeyinde kaldı.

Gelelim şimdi asıl meseleye…

Merkez Bankaları fiyat istikrarını sağlamak için para politikasını belirlerler.

Peki, nedir para politikası?

Para politikası para arzını artırmak ya da azaltmaktır. Yani enflasyon yükseliyorsa para arzını azaltacaksınız, ekonomi durgunlaşıp fiyatlar gerilemeye başlıyorsa para arzını artıracaksınız.

O hâlde enflasyon hedefi yıl başında yüzde 6,3 olduğuna göre niye artan enflasyon karşısında Merkez önlem alamıyor?

Alamıyor, çünkü para arzını kontrol edemiyor. Para arzı azalacağına artıyor. Bildiğiniz gibi eskiden Merkez, Hazine’ye para basıp verirdi şimdi böyle bir durum da yok. Çünkü Merkez’in bilançosunda iç varlık kalemi çok küçük. Sadece 1,2 milyar lira olarak görünüyor.

Peki, o hâlde para arzı niye hızla artıyor?

Artıyor, çünkü döviz mevduat hesapları yükseldiğinden yani dolarizasyon arttığından bizim Merkez, para arzını kontrol edemiyor. İşte bu nedenle geniş tanımlı para arzı sürekli artıyor.Dolayısıyla enflasyon artıyor. Bu konuyla ilgili olarak 3 Aralık 2015’te IMF’nin internet sitesinde “Evolving Monetary Policy Frameworks in Low Income and other Developing Countries” başlıklı bir çalışma yayınladı. Bu çalışmada geniş tanımlı para arzındaki değişmelerin enflasyon üzerinde baskı yarattığı önemle belirtiliyor. Yine para arzının bileşenleri hakkındaki ayrıntılı bilgi Merkez Bankaları için önem kazanıyor.

Gelelim bütün bunları niye anlattığımıza…

Anlattık, çünkü dolarizasyon nedeniyle Merkez’in para politikası çalışmıyor. Para arzını azaltmak istese bile azaltamıyor. Yani kontrolü kaybetmiş bizim Merkez. İşte bu nedenle dünyanın en yüksek enflasyonlu beşinci ülkesi oluyoruz. Sıralama şöyle; Venezuela yüzde 84, Rusya yüzde 15,2, Mısır yüzde 10, Brezilya yüzde 9,3, Türkiye yüzde 8,1 olarak sıralanıyor. Bir yandan da bu saydığımız ülkelerin hepsinin siyaseten sorunlu ülkeler olduğunu söyleyelim. Ve dolarizasyonun siyaseten sorunlu olan bu ülkelerde de yüksek olduğunu belirtelim.

Kısaca vatandaş yöneticilerine güvenemeyince başka ülkelerin parasını tutuyor. Buna dolarizasyon diyoruz. Dolarizasyon da milli para politikasını işlemez hâle getiriyor. Türkiye’de yaşanan işte bu.

suleymanyasar26@gmail.com