Amerikan Merkez Bankası’nın Aralık ayında faiz artırma olasılığı çoğaldı.

Niye çoğaldı?

Çoğaldı, çünkü işsizlik hızla geriledi. Ve Amerikan işsizlik oranı yüzde 5’e düştü. Bu düzey işsizliğin tam istihdam sayıldığını söylemek herhâlde yanlış olmaz.

KÜRESEL BORÇ TOPLAMI 199 TRİLYON DOLAR OLDU, BÖYLECE DÜNYA HÂSILASININ 2,5 KATINA ULAŞTI

Gelelim Amerikan Merkez Bankası’nın faiz artırması hâlinde neler olacağına…

Şunlar olacak; Birleşmiş Milletler’den Richard Kozul-Wright “What To Do About Debt” başlıklı makalesinde belirttiğine göre, küresel borç toplamı 2008’de Lehman Brothers’ın batışının ardından 58 trilyon dolar artarak 199 trilyon dolara ulaştı. Bu borç tutarı dünya yıllık hâsılasının 2,5 katına denk geliyor. Amerikan faizleri arttığında işte bu borcun özellikle gelişmekte olan ülkelere düşen kısmı ödenemeyecek. Çünkü yüksek borçlu ülkeler Ukrayna, Yunanistan, Gana, Puerto Rico ve diğer gelişmekte olan ülkelerin borçları sürdürülemez durumda. Böylece yaşanacak yüksek oranlı devalüasyonlar ekonomileri küçültecek. Pek çok ülke IMF ya da diğer kuruluşlardan büyük tutarlarda yardım istemek zorunda kalacaklar.

DIŞ BORÇ YÜKÜ YÜZDE 43,7’DEN, YÜZDE 57,4’ E YÜKSELDİ

Gelelim Türkiye’ye…

Türkiye de yüksek borçlu ülkeler arasına giriyor artık. Çünkü Türkiye’nin dış borcu bu yılın ilk yarı sonu itibariyle 405 milyar dolara ulaştı. Ve dış borcun milli gelire oranı 2013 yılında yüzde 43,7 düzeyindeyken 2015 yılında yüzde 57,4’e yükseldi. İşte bu nedenle dış borç yükü hızla artıp riskli hâle geldi.

Bu arada Türkiye’nin cari açık riski de çoğaldı. Çünkü AKP’nin ekonomi yönetimi cari açığı düşüreceğim derken cari açığı daha riskli hâle getirdi.

CARİ AÇIĞIN MİLLİ GELİRE ORANI YÜZDE 5,8’DEN YÜZDE 6’YA YÜKSELDİ

Nasıl mı oldu?

Hemen cevaplayalım, şöyle oldu; AKP’nin ekonomi yöneticileri ellerine tutuşturulan rapora göre cari açığı toplam talebi azaltarak küçülteceklerini düşündüler. Tabii toplam talep azalınca bu defa ekonomi küçüldü. Ama cari açık hızla düşmedi. Dolayısıyla cari açığın milli gelire oranı yüzde 5,8 düzeyindeyken bu defa yüzde 6’ya yükseldi. Ve daha riskli hâle geldi. Hâlbuki cari açık ekonomiyi küçülerek değil büyüterek kapatılmalıydı. Yani lüks konut, lüks AVM, lüks otomobil yerine kaynaklar imalat sanayiine ve tarıma aktarılarak dış ticarete konu mal üretimi çoğaltılmalıydı. Böyle olmayınca bu defa cari açık riski çoğaldı. İşte Aralık ayında Amerikan faizi artarsa Türkiye ekonomisi yüksek dış borçlu diğer gelişmekte olan ülkelerle birlikte zora girebilir.

Bazıları Türkiye’nin Amerikan faiz artışını satın aldığını ileri sürüyorlar. Bu söylem doğru değil. Bunun doğru olmadığını son birkaç gün içinde gördük. Türk parası seçim sonrası değerlendi. Ama tek bir haberle tekrar seçim öncesine döndü. Çünkü artık bir cepten diğer cebe krediler de kurtarıcı olamıyor.

O hâlde Türkiye, lüks AVM, lüks konut, lüks otomobile dayalı büyüme modelini terk edip, imalat sanayii ve tarıma dayalı yeni bir büyüme modeline geçmeden cari açığını kapatmaz. Zaten mevcut model duvara çarptı, direnmekte fayda yok. Dolayısıyla cari açığın milli gelire oranı yüzde 6, dış borçların milli gelire oranı yüzde 57,5 olan ülkenin iç ve dış şoklarda büyük hasar alacağını söylemek herhâlde hatalı olmaz.

Anlayacağınız mevcut koşullarda Amerikan dalgası bu defa teğet geçmez.

suleymanyasar26@gmail.com