Önceki gün Türkiye elektrik sistemi çöktü. Ve 77 milyon kişi sekiz buçuk saat elektriksiz kaldı. Yakın dönemde bu büyüklükte iki olay ABD veHindistan’da yaşandı.

Şimdi önce ABD’deki elektrik çöküş olayını ele alalım. Ohio’da elektrik dağıtımını FirstEnergyşirketi yapıyor. Yine FirstEnergy, Başkan Bush’un seçim kampanyasına en yüksek para yardımını yapan şirket olarak biliniyor.

Ve First Energy siyasetçilere yakınlığı nedenle düzenleyici kurallara uymuyor. Tabii bu arada gerekli alarm uyarı sistemi ile elektrik kesintisini önleyecek yazılımlara yatırım yapmıyor. İşte bu nedenle Ohio’nun elektrik sisteminin çöktüğü ileri sürülüyor. Çünkü elektrik dağıtımında meydana gelebilecek sorunlar bir saat önceden alarm verebiliyor. Gerekli alarm yazılımları yapılırsa önceden tedbir alıp sistemin çöküşünü önlemek mümkün olabiliyor. Yapılan araştırmaların sonucunda Ohio’da elektrik sisteminin çöküşünün fazla kâr için aşırı elektrik yüklemesi nedeniyle voltaj dalgalanmasından kaynaklandığını belirtelim. O hâlde, voltaj dalgalanması, alarm sistemi çalışsaydı bir saat önceden bilinebilecekti.

OHİO ‘DA NÜKLEER SANTRALLER SİSTEMİN ÇÖKMESİNE NEDEN OLDU

Bu arada bu aşırı yükleme ve sistemin uzun süre çalışamaması nedeninin büyük elektrik üretim santrallerinden kaynaklandığı belirtildi. Özellikle nükleer santraller ve büyük kömür santralleri elektrik sisteminin çökmesine neden oluyor. Çünkü devre dışı kalan büyük santrallerin devreye girmelerinin uzun sürdüğü ileri sürülüyor.

Dolayısıyla elektrik üretiminin merkezî değil bölgesel ve yeşil enerji kaynaklarından yapılması gerekiyor. Bu arada ABD’de elektrik sektörünün yüzde 80’inden fazlasının özel sektöre ait olduğunu, dolayısıyla kısa vadeli kâr amacıyla spekülatif elektrik satışlarının aşırı yükleme sorunu çıkardığı belirtiliyor.

Bir de unutmadan ABD’nin kuzeyinde 18 Ağustos 2003’te Ohio’da yaşanan elektrik kesintisinden ABD ve Kanada’dan 55 milyon kişinin etkilendiğini söyleyelim.

İşte ABD’de yaşanan bu örnek olaylar bilindiği hâlde Türkiye’de Salı günü yaşanan elektrik kesintisinin ardından Sinop’ta kurulacak nükleer santral anlaşmasının gece yarısı apar topar TBMM’den geçirilmesi iyi olmadı. Çünkü nükleer santraller sistemin çöküşünü tetikliyor.

Gelelim 2012’de Hindistan’da yaşanan elektrik sistemi çöküşüne… Hindistan’daki olayın Yeni Delhi’nin aşırı elektrik çekişi nedeniyle ortaya çıktığı ileri sürülüyor. Hindistan’ın kuzeyinde yaşanan olayda 665 milyon kişinin elektriksiz kaldığını ve bu nüfusun dünya nüfusunun yüzde 10’una denk düştüğünü belirtelim.

ALARM SİSTEMİ YOK MU?

Peki, niye anlattık bütün bunları?

Şundan anlattık; önümüzde böyle yakın tarihli iki örnek olay dururken Türkiye’de önceki gün benzeri bir olayın yaşanması düşündürücü. Çünkü örnek olaylardan yararlanarak gerekli tedbirler alınabilirdi. Kısaca Türkiye’de önceki gün yaşanan elektrik kesintisi için ilk akla gelen soru alarm sistemi olup olmadığı oluyor. Anlaşılan alarm sistemi yok. Ya da yetersiz yatırım nedeniyle ABD’de olduğu gibi sistem çalışmamış.

KRİTİK ALTYAPI RİSKİ

Peki, o hâlde ne yapmak gerekiyor?

Şunu yapmak gerekiyor; bu yıl Davos Zirvesi için hazırlanan 2015 Küresel Risk Raporu’nda önümüzdeki 18 ay ile 10 yıl arasında en büyük sekiz ekonomik risk içerisinde kritik altyapının çökmesi riski sayılıyor.

Demek ki Davos’ta sayılan bu risk raporunun ardından ilk olay Türkiye’de gerçekleşti. Ve elektrik altyapısı çöktü. İşte Davos Raporu bu riski önlemek için elektrik altyapısına gerekli yatırım ve regülasyonların yapılmasını öneriyor. Bu arada özel sektörün kritik altyapının negatif dışsallıklarını üstlenmeyeceği açık bir gerçek oluyor. O hâlde elektrik altyapısına kamunun yoğun yatırım yapması gerekiyor. Ve bu yatırımların uzun vadeli ve aynı zamanda küresel olması şart.

Anlayacağınız gelişigüzel özelleşmelerle kritik altyapı sürdürülemiyor.

suleymanyasar26@gmail.com