Türkiye sürekli siyasi gerilim yaşayan bir ülkeye dönüştü. İktidar ortakları arasında bölünme ve çatışma başladı. Yine yerel seçimler, cumhurbaşkanlığı seçimleri ve ardından genel seçimler bu ülke ekonomisini kapasitesinin altına doğru hızla ittiriyor.

Böylece iktidar partisi AKP’nin gösterdiği büyük hedeflerin gerçekleşmesi matematik olarak mümkün olmaktan çıktı artık. Görünen bu. Çünkü 2013’te fert başına gelir 10 bin 782 dolar olduğuna göre 2023 hedefi olan fert başına 25 bin dolar tutarının gerçekleşebilmesi için bu yıl dâhil yıllık fert başına gelirin on yıl süreyle her yıl yüzde 8,8 oranında artması gerekiyor.

Niye böyle bir değerlendirme yapıyoruz?

Şundan yapıyoruz; komşumuz İran küresel düzeyde büyük bir ekonomi atağına geçti. Küresel sermayeyi ülkesine çekmek için ülke içinde yeni bir çevre yaratırken ülke dışından da İran’a yeni bir bakış getiriyor. Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Amerikan üniversitelerinde doktorasını yapmış ve Wall Street’de çalışmış pek çok İranlı’yı alıp yeni bir kadro kurdu. Ve bu kadro popülist Ahmedinejad’ın bütün uygulamalarını ortadan kaldırıyor.

Nasıl sorusu akla gelebilir?

Şöyle; benzine yapılan fiyat sübvansiyonları, popülist toplu konut yapımına aşırı devlet harcamaları kesiliyor. Yolsuzlukla mücadele hızla sürdürülüyor. Ve merkez bankasının aşırı para basımı engelleniyor. Bu arada hemen belirtelim Mahmud Ahmedinejad döneminde yüzde 40 düzeyine çıkan enflasyon yüzde 22’ye geriletildi. Bunun yanında geçen yıl günlük 700 bin varile gerileyen petrol üretimi bu yıl 1 milyon 200 bin varile yükseltildi.

İşte İran’ın bütün bu yeni gelişmelerini dünyaya tanıtmak için Cumhurbaşkanı Ruhani’nin yeni ekibi küresel düzeyde ekonomi sunumları yapıyor. Yaptırımların sona ermesinin ardından dünyanın dev şirketleri İran’a yatırım için hazırlanıyorlar. İranlı yeni ekonomistlerin sunumlarınaTotal SA, Royal Duch Shell PLC, PSA Peugeot Citroen ve Deutsche Bank katıldı. Ve bu dört dev firma İran’da yatırıma hazırlanıyor. Hatta İran’ın otomobil üreticisi Iran Khodro Industrial Group, Renault ve Peugeot ile ortaklık görüşmelerine başladı bile. Bunun yanında İtalyan ENİ SpA, İspanyol Repsol SA ve Norveçli Statoil ASA, İranlı yetkililerle görüşüp yeni petrol ve gaz çıkarımı için hazırlık yapıyorlar. Bildiğiniz gibi İran, dünyanın dördüncü en büyük petrol rezervlerine ve en büyük ikinci doğalgaz rezervine sahip olarak biliniyor.

Gelelim bütün bunları niye anlattığımıza...

Dünya’da doğrudan sermaye yatırım tutarı UNCTAD verilerine göre 2013’te 1,45 trilyon dolar oldu. Bu yıl 1,6 trilyon dolar olacağı tahmin ediliyor. Bu tutar yatırımın yaklaşık yüzde 53,9’u gelişmekte olan ülkelere yapılıyor. Geçen yıl Çin tam 124 milyar dolar, gelişen Asya ülkeleri toplam 426 milyar dolar tutarında doğrudan yatırım aldı. Yine geçen yıl AB ve ABD’ye gelen doğrudan yatırım 250 milyar dolar oldu.

Peki, 1,45 trilyon dolardan geçen yıl Türkiye ne aldı? Sadece 9,8 milyar dolar. Bu yılın ocak-nisan döneminde ise bu ülkenin aldığı pay sadece 3,8 milyar dolar. Oysa 1,6 trilyon dolarlık doğrudan yatırım yapılıyor dünyada bu yıl. O hâlde bundan böyle İran’ın yaptığı atakla Türkiye’den daha fazla doğrudan yatırım alacağı şimdiden belli oluyor. Ve önümüzdeki on yılda İran hızla gelişebilir. Ve bölgenin ekonomik merkezi olabilir. O hâlde Türkiye derhal bu gerilim açmazından çıkmalı. Aksi takdirde bırakın hedefe ulaşmayı elimizdekileri kaybedebiliriz.

suleymanyasar26@gmail.com