Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ)’nun kömür madenlerinde dışarıdan hizmet alarak (outsource) çalıştığı ortaya çıktı. Tabii işletmenin dışarıdan hizmet alması uygulamada taşeron çalıştırma biçiminde gerçekleşiyor.

Peki, nedir taşeronluk sistemi ve hangi işletmelerde kullanılabilir?

Taşeronluk sistemi işletmeninin dışarıdan hizmet satın alması anlamına geliyor. Özellikle küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) dışarıdan hizmet alması işletmeye maliyet avantajı sağlıyor. Ve bu türden işletmeler muhasebe, hukuk, günlük ofis hizmetleri, pazarlama, websitesi tasarımı, finansal danışmanlık türünden hizmetleri dışarıdan alarak aşırı masraftan kurtuluyorlar. Böylece muhasebeci, pazarlamacı, finansçı, hukukçu, büro çalışanı gibi elemanları sürekli istihdam etmek yerine ihtiyaç olunca bu tür hizmetleri ilgili uzmanlardan ya da uzman şirketlerden satın alıyorlar.

Gelelim hangi tür işletmelerin KOBİ sayıldığına...

Avrupa Birliği kurallarına göre cirosu 15 milyon euroyu geçmeyen ve en fazla 250 işçi çalıştıran işletmeler KOBİ sayılıyor. Türkiye’de Avrupa Birliği’nin bu tanımını benimsiyor. O hâlde bu ölçülerin üzerinde olan işletmelerin taşeron kullanması herhangi bir maliyet avantajı sağlamıyor. Çünkü büyük işletmelerde işler yoğunlaştığından yukarıda saydığımız hizmetleri dışarıdan almak maliyetleri azaltacağına tam aksine çoğaltıyor.

Peki, niye anlattık bütün bunları?

Şundan anlattık, TKİ türünden devlete ait büyük bir maden işletmesinin taşeron kullanması pek akılcı olmuyor. Çünkü TKİ büyük bir işletme olarak kömür çıkartma işlemini taşerona vermesi riskleri çoğaltıyor. Yine madencilik bir uzmanlık işi olduğundan kalifiye olmayan elemanın madene girmesi maliyeti artırıyor.

İşte Soma’da maliyetleri azaltma düşüncesiyle taşeron kullanılması 301 işçinin ölümüne neden olduğundan, toplumsal maliyetin hızla arttığını gördük. O hâlde yaşanan bu facia, büyük bir devlet işletmesinin, taşeron kullanmasının işin doğasına aykırı olduğunu bize gösterdi.

Bir de hemen unutmadan belirtelim, son yıllardaitfaiye hizmetinin bile taşeronlardan temin edildiğine şahit olduk.

Hatırlayacaksınız, İstanbul Belediyesi’nin taşeron itfaiyeci çalıştırdığı ortaya çıktı. Hatta son yerel seçimlerde bu tuhaf durumu ortadan kaldırmak için Kadir Topbaş bu taşeron itfaiyecilerin kadroya alınacağı sözünü verdi.

Peki, itfaiyecilik taşerona verilebilir mi?

Verilemez. Çünkü bu türden işlerde çalışan tam bir devlet güvencesi ister. Aksi hâlde çalışan yeterli hizmeti veremez. İşte bu türden asli ve sürekli kamu hizmetleri taşerona verilemez.

Tekrar maden işletmelerine dönersek, TKİ, büyük bir işletme olduğundan dışarıdan hizmet alarak çalışması doğru değil. O hâlde büyük işletmelerin taşeron sistemiyle çalışmasına artık bir son verilmeli. Aksi hâlde bu sistem pek çok insanın hayatına son vermeye devam edecek.

suleymanyasar26@gmail.com