TÜRKİYE KOMÜNİST PARTİSİ YAYINLARINDA KÜRTLER

ÖNSÖZ

On yıla yakındır üzerinde çalıştığım TKP Yayınlarında Kürtler, partinin kuruluşundan itibaren araştırma incelemeye alındığından, yaklaşık yetmiş yıllık bir tarih dönemini kapsıyor. Bu dönemin Kürtlerle ilgili tüm kongre kararları, polit büronun konferanslara, plenumlara sunulan raporları, merkez komitesinin, genel sekreterin konuya ilişkin açıklamaları…

Günlük, haftalık, on beş günlük, aylık veya başka periyodlarla çıkan legal illegal gazeteler, dergiler, broşürler, bültenler ve radyo yayınları; Bizim Radyo ve TKP’nin Sesi’nin Türkçe ve Kürtçe haber ve yorumları…

Ulaşılabilen altmış bin sayfa parti yayınları içinden Kürtlerle ilgili -karar, açıklama, haber, yorum- olarak üç bin civarında sayfa çıktı. Bunların bir kısmı legal, bir kısmı illegal yayınlarda bulunuyor.

Araştırmanın adından da anlaşıldığı üzere, konu TKP tarihinde değil, “Yayınlarında Kürtler” olunca, TKP’li olmayanların yazıları da dikkate alındı. Örneğin; İsmet Şerif Vanlı’nın mektubu...

Keza, TKP’nin “resmi tarihi” ile sınırlı kalmamaya özen gösterildi. Dr. Hikmet Kıvılcımlı, Vedat Türkali, Mihri Belli partiden çıkarılmışlar ama kendilerini hep komünist hareketin bir mensubu olarak görmüşler. Gerek partide oldukları dönemde, gerekse sonrasında Kürtler ve Kürt Sorunu konusunda görüşleri olmuş. Bunların bir kısmı TKP basınına yansımış, bazısı yansımamış. Bunlar yok sayılamazdı.

Aynı çerçeveden olarak İşçinin Sesi de öyle.

Yukardakilerden farklı olmakla birlikte “ortak yayın”lar da bu çalışmanın kapsamına alındı. Örneğin; Yeni Çağ-Barış ve Sosyalizm Sorunları dergisi, Uluslararası Komünist Hareket’in yayın organıdır; aynı zamanda TKP’nin de.

TKP bu derginin yayın kurulunda temsil edilmiş, her sayısında parti adına sayfalar ayrılmış, yazılar yazılmıştır. Nitekim aralarında Kürt Sorunuyla ilgili olanları da var.

Bu benzer durumdan hareketle, Türkiye ve Türkiye Kürdistanı komünist, işçi ve sosyalist partilerinin ortak yayını Sol Birlik gazetesi de çalışmanın kapsamına dahil edildi. Gazete aynı zamanda

TKP’nin yayın organı olarak değerlendirildi.

TKP Yayınlarında Kürtler çalışması hacim olarak giderek tek bir kitap kapsamını aşan boyutlara evrildi. Bununla birlikte legal illegal yayınları ayrı ayrı ele alma düşüncesi belirince, yayınevinin de onayıyla iki cilt olarak yayınlanmasına karar verildi.

1.Cilt -elinizdeki kitap- partinin kuruluş yılları, Kürt isyanları dönemi, kongreler, konferanslar, plenumlar, tezler, programlar ile Atılım gazetesi ve radyo yayınlarını kapsamakta olup, her biri kendi içinde alt başlıklara ayrılan beş ana bölümden oluşuyor.

Bu cildin Kürt isyanları bölümünde çok sayıda Kürt siyasetçi, aydın, araştırmacı ve tarihçilerden alıntıların olduğunu, onların değerlendirmelerine yer verildiğini göreceksiniz. Burada hem döneme ve koşullara değişik açılardan bakma, hem mukayese yapabilme imkânı sunmak hem de Kürtlerin bazılarının dönemin isyanlarına farklı pencerelerden baktığını sergileme amacı güdülmüştür.

Burada bir itirafta bulunayım: Daha on yıl önce bu çalışmaya başlarken, yayınları kronolojik bir sırayla ya da dönemlerine, konularına göre kendi içinde gruplayarak hiç yorum katmadan sunmayı amaçladım. Sonra düşündüm ki, bu hareketin sadece izleyicisi değilim. Dışardan bir “gözlemci” olamam. 70’lerin başından beri sempatizanı, aktif üyesi ve Diyarbakır İl Komitesi, Kürdistan Yöre Komitesi, MK’ne bağlı Ulusal Büro Üyesi gibi bir bakıma doğrudan konumuzla ilgili çeşitli kademelerde görev ve sorumluluklar almış biri olarak ister istemez bazen “içerden bakma” durumunda kalacağım ve “yorum” kaçınılmaz olacak.

Yayınların yorumlanarak sunulması konusunda değerli ağabey Tarık Ziya Ekinci’nin çok kıymetli uyarıları, tavsiyeleri oldu. Onun sayesinde, iç rahatlığıyla bu yolu seçtim. Yine de yorumların mümkün olduğunca kısa olacağını, asıl amacın “yayınların sergilenmesi” olduğunu söylemeliyim.

Bu çalışmadan başka neyi amaçladım?

TKP, Türk, Kürt, Ermeni, Laz, Rum, Çerkes, diğer ulus ve azınlıklardan gelme komünistlerin ilk partisi. Bunların ortak değeri. Ayrıca görülecek ki, TKP başka bazı konularda da “ilk”. Kürtlere statü olarak özerkliği ilk öneren, anadilde eğitimi ilk savunan ve ilk Kürtçe radyo yayını yapan partidir. Tabii Türkiye’den söz ediyoruz. Yine Kürtler üzerinden gidelim:

Kürtler bu partinin kuruluşundan beri içinde yer almışlar. Hatta kuruluşundan önce, Birinci Doğu Halkları Kurultayı’ndan beri...

1970’lerden sonra ise, Kürt gençleri TKP hareketine daha aktif olarak katıldılar. Kürdistan Yöre Komitesi, il ve ilçe komiteleri onlardan oluştu. Yayınlarını izlediler, okudular, yazı yazdılar, dağıttılar; dağıtırken öldürüldüler. Bu yayınları okudukları, bulundurdukları için gözaltına alındılar, işkence gördüler, tutuklandılar, mahpus yattılar.

Yani TKP hareketine ve yayın faaliyetine Kürt komünistlerin emeği geçmiş. Emeği geçen bu insanlar Atılım, TKP’nin Sesi, Bizim Radyo gibi illegal yayınlara zor koşullarda gönderdikleri kendi yazılarını okuyamadılar, haberlerini dinleyemediler. Yıllar sonra da olsa, bunlar bilinsin, görünsün istiyorum.

Batman’dan, Lice’den, Ergani’den köy baskınlarını; Diyarbakır Cezaevi’nden işkenceleri yazanların bazıları bugün aramızda değil. Çocukları, eşleri, kardeşleri yaşıyor. Yoldaşları onları tanıyor. Bu onur paylaşılsın istiyorum.

TKP yayınlarına Bölge’den yazı yazanlar, haber gönderenler bugünkü genç kuşakların dedeleri, nineleri, babaları, anneleri, kardeşleri, yoldaşlarıydı. Kuşaklar arasında bir bağ kurulsun, bugün üzerinden geleceğe bağlansın istiyorum.

Evet, çok şey istediğimin farkındayım. Malatya yöresinin kıymetli deyişini hatırladım:

“Ay isti, yıldız isti, hepsini gündüz isti.”

TKP alanında araştırma yapmak, başlı başına zor, zahmetli, riskli bir konu. Elli bir yıl gizli çalışma zorunda bırakılmış, arşivi, belgeleri, dokümanları defalarca yağmalanmış, değişik ülkelerin vakıflarına, insaflarına bırakılmış, bazısı partiden atılanın, ayrılanın elinde kalmış ve de “gizlilik zırhı”nın arkasında kim bilir nasıl belgelerin düzenlendiği illegal bir partiden söz ediyoruz.

TKP Yayınlarında Kürtler söz konusu olunca, takdir edersiniz ki, bilinmezlikler daha da artıyor. Ayrıca konu oldukça geniş. Tarih, sosyoloji ve daha bir dizi alana ilişkin bilgi birikimi, bilgiye ulaşma olanakları ve kapasitesi gerekiyor. Akademik araştırma, arşiv tarama, belgeleri yorumlama ise, başlı başına apayrı uzmanlık istiyor. Bu alanlarda formasyon sahibi olmadığım gibi, maddi ve teknik olanaklarım da sınırlı.

Dolayısıyla bu konudaki tüm belgelere ulaştığım iddiasında değilim. Ulaşılan belgelerin sağlıklılığı ve yorumlanması konusunda da “ihtiyat payı” bırakılmalı, diye düşünüyorum.

TKP Yayınlarında Kürtler isyanlar dönemiyle sınırlı değil ama bugüne kadar hep öyle tartışıldı. O halde;

Kürt isyanlarının niteliği neydi? Sonuçları ne oldu? TKP bu isyanlara neden karşı çıktı? Ya da nesine karşı çıktı?..

Sorular çoğaltılabilir. Aslolan, sorulara önyargısız cevap bulabilecek miyiz? Mesele bu.

Bitirmeden söylemek isterim: Bu çalışma, tarihe daha objektif bakmamıza, her şeyi kendi koşulları içinde değerlendirmemize, toptan “red ve inkâr”ı bir kenara bırakıp, daha geniş düşünmemize ve de ortak değerler etrafında birleşmemize küçük de olsa bir katkı yaparsa çok sevinirim.

Nisan 2018

Fevzi Karadeniz