Çocukluğumda, “düşünce suçlusu” kavramını bir türlü çözemezdim. Bir insan, “düşünmekten” ötürü nasıl suçlu olabilir?

Türkiye’de dil hakları ile ilgili bir makaleyi yeni bitirdim. Bu ülkenin anadilleri hâlâ tam özgür değil elbette. Ama son dönemde, klasik “hak” söylemiyle açıklayamayacağımız yeni bir “dil hakkı” meselesi daha çıktı: iktidar partisi diliyle konuşmayan herkes, “suçlu” damgasını yiyebiliyor.

Türkiye’nin hiç vazgeçemediği bir kavram, “düşünce suçluluğu”. Şimdi de, yeni bir türü çıktı: “Twitter suçlusu”. Ardı ardına “Twitter davaları” sıralanıyor. Bu davaların çoğunu kamuoyu duymuyor bile…

Düşünce suçlusu, George Orwell’in meşhur romanı Bin Dokuz Yüz Seksen Dört’te ortaya atılan bir kavram. Ve 2015 itibariyle, bizim hayatımızın gerçeği.

1949’da basılan bu romanda, egemen partiyi sorgulayan veya ona muhalif olan herkes, “düşünce suçlusu” varsayılabiliyordu. Partiye yönelik şüpheleri olan veya zihninden eleştirel bir düşünce geçiren bile, suçlanabiliyordu.

Partinin oluşturduğu “dil”, “Yenikonuş” (Newspeak) dışında başka bir dilde konuşmak suçtu. İktidar, insanların sadece hareket ve konuşmalarını değil, düşüncelerini de kontrol ettiği, her şeyi yönettiği bir düzen kurmuştu. Kitaptan bir alıntıyla, “Yenikonuş düşünce alanının genişlemesi için değil daralması için tasarlanmıştı”.

1984’ü okumak güzel de, bu romanı yaşamak hiç de hoş değil.

Bugün de, siyasi tartışmalarda bir kavram, bir kalıp, bir şablon açıklama ortaya atılıyor, Ankara’da bir yerlerden… Ve herkesin ağzında o kavram, aynı kalıp, o şablon açıklama… “Paralel devletin darbe girişimi sonucu ortaya çıkan kanıtların, yolsuzluk suçlamasında kanıt olarak kullanılamayacağı” şablon açıklaması… Bu bahane ile göz göre göre, Meclis yoluyla son derece ciddi yolsuzluk şaibeleri “aklandı”. Cizre’deki kaos ortamı, “derin devlet”, “provokatörler” denip üzeri kapatılıveriyor; sanki oradaki devlet görevlilerini uzaylılar atadı.

Sanki Ali İsmail Korkmaz’ın öldürülmesinde, “esnafların kendini koruma hakkı” olduğunu savunan, “destan yazan polislerden” bahseden liderliğin hiç suçu yok.

Bu kavram, kalıp ve şablonlara karşı argüman geliştirilmeye çalışılırken de, “gerçek” perdeleniyor. Sis bombası atılmış gibi, göz gözü görmez bir ortam yaratılmış oluyor.

İktidarın “siyaset mühendisleri” daha doğrusu, “siyaset müteahhitleri”, kamuoyunu kendi oluşturdukları dilin hapishanesine kapatıyorlar. Kavramlar tuğla, kalıplar beton ve şablon açıklamalar da, demir çubuklar…

Bu hapishanenin en büyük özelliği, “özgürlük illüzyonu” yaratması.

1984 romanında, Parti’nin üç sloganından ikisi, “Savaş barıştır. Kölelik özgürlüktür” idi.

Ülkeleri sürekli savaş içinde olduğu hâlde, “halk”, barış içinde yaşadığına inanıyordu. Köle oldukları hâlde de, “özgür” olduklarına…

Sevgi Bakanlığı’nın düşünce suçlularına baskı ve işkenceden sorumlu olması ve en büyük ceza olarak, zorla “Büyük Biraderi” sevdirmesi; Doğruluk Bakanlığı’nın, tarihi çarpıtarak, Parti’nin işine gelecek biçimde yeniden yazması; Bolluk Bakanlığı’nın insanları refah içinde yaşadıklarına inandırması ve Barış Bakanlığı’nın tam da adına ters düşen biçimde, sürekli savaş için çalışması gibi “zıtlıklar”, gerçeği gizliyordu.

Tıpkı Türkiye gibi, Rusya’da da bir “sistem” kuruldu. 1984 sistemi… Bu sistem, “yeni” ve dolayısıyla “iyi” olduğunu, geçmişin yanlışlarını kendine meşruiyet kazandıran olgular olarak sergileyerek kanıtlamaya çalışıyor.

Tutuklamalar, gözaltılar… Bunlar da, benim yorumumla, “sembolik şiddetin” araçları… Geçmişin baskıcı rejimleri gibi, bir sürü kişiye fiziksel şiddet uygulayarak, kitleleri sindirmek yerine, belli gruplara (mesela başta Alevi ve Kürt gençler ve çocuklar) yönelik şiddet veya belli kesimlerden (mesela gazeteciler) kişilerin suçlanması, gözaltına alınması, tutuklanması “sembolik şiddet” uygulamaları. Sembolik şiddet vakalarıyla, binlere, milyonlara “sinme” mesajı verilmiş oluyor.

Neticede, 1984’te yazıldığı gibi; “Kimse yönetime onu bırakmak için geçmez. İktidar araç değil, amaçtır. Kimse devrime bekçilik etmek için diktatörlük kurmaz; devrim diktatörlüğü kurmak için yapılır… İktidarın amacı, iktidardır.”

oneysezin@hotmail.com