Türkiye’de demokrasinin odak noktası sandık...

Buna rağmen sandıkta ne olup bittiği konusunu bugüne kadar fazla sorgulayan olmadı. Seçimlerin adil bir şekilde gerçekleştiği kesin bir yargı olarak kabul gördü. Oysa, Türkiye’de seçimlerle ilgili görünmeyen o kadar çok sorun yaşanıyor ki...

Bir örnek; Urfa’da altı köyde, 2007 genel, 2009 yerel ve 2011 genel seçimlerinde bütün seçmenler oylarını kullanıyor, sandıklardan geçersiz oy çıkmıyor ve bütün oylar tek bir partiye veriliyor. Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) verilerini inceleyince ortaya çıkıyor bu durum. Bu köylerde farklı oy veren, daha doğrusu verebilen olmamış.

Bu örneği veren Eşit Haklar için İzleme Derneği. 2011 seçimlerinde, 10 ilde, 404 noktadaki, 662 sandıkta gözlem yaptılar. Seçme ve seçilme hakkına ilişkin uluslararası standartları ve Türkiye’de seçim mevzuatını incelediler, adil-özgür seçim ortamını tehdit eden hukuki engelleri, pratikte yaşanan sorunları teşhis etmeye çalıştılar.

O zamanlar, “sandık” meselesi, bugün olduğu gibi ciddiye alınan bir konu değildi. Bugün, birçok farklı platform, seçim gözlemciliği, sandık güvenliği konularını ele alıyor. Ama, Eşit Haklar’ın seçim sorunları konusunda uzmanlaşan, konuya sistematik biçimde eğilen ilk sivil toplum kuruluşu olduğunu söyleyebiliriz.

Eşit Haklar’ın raporu mevsimlik işçiler, engelliler, kadınlar, yaşlılar, öğrenciler gibi grupların, değil özgürce oy vermek, oy verme haklarını kullanabilmelerinin önünde ciddi engeller olduğunu ortaya koyuyor. Bu rapora, www.esithaklar.org sitesinden ulaşabilirsiniz.

Örneğin, 298 sayılı kanunun 33. maddesini ele alalım; bu madde, seçmen kütüklerinin hazırlanmasında evsizler (sokakta yaşamak zorunda bırakılanlar), kadın konuk evlerinde kalanların kütüklere kaydına engel getiriyor ve bu insanların oy kullanma hakları ellerinden alınıyor.

Eşit Haklar, 30 Mart seçimlerinde 48 sivil toplum örgütü ile birlikte, 15 ilde seçim gözlemi yapacak. Peki, yarınki seçimlerle ilgili başlıca problem alanları ne olacak?

Eşit Haklar’dan Nejat Taştan, bu seçimlerdeki en büyük meselelerden birinin, kayıtları “siliniveren” seçmenler olacağını söylüyor.

• Güvenlik güçleri tarafından tutulan “bu hanede seçmen yoktur” tutanakları,

• Bir hanede gerçekte oturmayanların kaydıyla, gerçek hane sakinlerinin kaydının silinmesi,

• “Esrarengiz” ziyaretler sonrası (“hangi partiye oy vereceksiniz” sorusunun yöneltildiği ziyaretlerden bahsediyoruz) seçmen kayıtlarının silinmesi...

Bu konuda zaten medyada haberler yer aldı ama bir kısım seçmen de, sandık başına gittiğinde kaydının silindiği gerçeğiyle karşılaşacağa benziyor.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), uluslararası seçim gözlemciliği konusundaki başlıca kurumlardan bir tanesi. Bir demokrasi krizi yaşanırken sandık başına gidildiği bu dönemde, uluslararası gözlem, seçimlere güven açısından önemli bir dayanak olurdu. Ancak, hükümetin AGİT’e başvurusu, seçimlerden sadece 10 gün önce gerçekleşti. AGİT de, bu kadar kısa sürede gözlem çalışması hazırlığı yapılamayacağı gerekçesiyle, başvuruyu reddetti.

Eşit Haklar’ın YSK’ya yaptığı bağımsız gözlemcilik başvurusu reddediliyor. Oysa, “Bağımsız Gözlemcilik” seçimlerin meşruiyeti ile ilgili temel kriterler arasında.

Taştan, oy sayımında yaşanacak hile iddiaları kadar bu seçimlerde kayıtların silinmesi, toplu oy verdirme ve bazı kritik noktalarda “seçim güvenliliğinin” mesele olacağını düşünüyor.

Peki, bu gibi şaibeli hâller, sonuçları değiştirecek kadar ciddi mi? Toplu oy verdirme yoluyla, 2011 seçimlerinde, bazı yerlerde “fazladan milletvekili çıkarılmasına” neden olduğu belirtiliyor. Bu durumda, bu seçimlerde de, adayların çekişmeli bir yarış içinde olduğu yerlere yönelik soru işaretleri olacak.

Taştan, 53 milyona yakın dev bir seçmen kitlesi olan Türkiye’de, seçimlerini tek bir güne sıkıştırılmasının büyük bir hata olduğunu, birçok Avrupa ülkesinde oy verme işleminin birkaç güne yayıldığını belirtiyor. Bir günde olup bitiveren seçimler hastalar, yolculuk yapanlar gibi grupları baştan “yok” sayıyor.

oneysezin@hotmail.com