Kadınları, ağırlıklı olarak ev ve çocuk bakımı rolüyle tanımlayan, hattâ o role hapseden toplumsal cinsiyet algıları ve ona bağlı uygulamalar, Türkiye’de kadınların işgücü piyasasından uzak kalmasına neden oluyor.

İşgücünde kadın erkek eşitsizliğine dair bu derin uçurum, bize kalkınmanın ve gelişmenin sadece ekonomik bir süreç olmadığını, sosyal ve kültürel eşitsizliklerin de giderildiği bir toplumsal değişim sürecine ihtiyaç olduğunu gösteriyor.

TÜİK rakamlarına göre, Türkiye’de 15 ve yukarı yaştaki nüfusta istihdam oranı yüzde 45,9. Bu oran erkeklerde yüzde 65,2, kadınlarda ise yüzde 27,1. Erkeklerin istihdam oranı kadın istihdam oranının 2,5 katı. Çalışma yaşındaki 26 milyon kadından 7 milyonu, her dört kadından biri istihdam ediliyor. Türkiye bu oranla, kadın istihdamı ortalaması yüzde 57,5 olan OECD ülkeleri içinde sonuncu.

Dünya Ekonomik Forumu’nun 2014 Küresel Cinsiyet Uçurumu Raporu’na göre, 2013’te 136 ülke arasında 120. sırada olan Türkiye, bir yılda beş sıra gerileyerek, 125. sıraya oturdu. Türkiye için bu tablo son beş yılın en kötüsü olarak nitelendiriliyor. En önemli tespit, Türkiye’de kadınların ekonomiye ve siyasete katılımının hâlâ çok düşük olduğu yönünde. 

Bu oran, küçük çocukların okul öncesi eğitimiyle de bağlantılı. OECD ülkelerinde 3-6 yaş grubundaki çocukların yüzde 80’i okul öncesi hizmetlerden faydalanıyorken, bu oran Türkiye’de yüzde 30 düzeyinde. Bu iki konu arasında doğrudan bir ilişki var. Küçük çocukların okullaşma imkânlarının artışı genel olarak kadınların işgücüne katılımını artırıyor. Bu, büyüme için de önemli bir faktör oluşturuyor.

Bu noktada, Fransa’nın İstanbul Başkonsolosluğu ve AFD (Fransız Kalkınma Ajansı), kadın istihdamının ve cinsiyet eşitliğinin geliştirilmesini farklı açılardan ele alıyor. Fransız Kalkınma Ajansı’nın, Development Analytics ile birlikte ortaya koyduğu, “Türkiye’deki Çocuk Bakımı Hizmetlerinin Geliştirilmesiyle Kadınların İşgücüne Katılımının Desteklenmesi” başlıklı rapor konuya katkıda bulunmayı amaçlıyor. Raporun detaylarını Fransa’nın İstanbul Başkonsolosu Muriel Domenach ve AFD Türkiye MüdürüBertrand Villoquet’den dinledik.

Fransa, kadın ve erkek eşitliği konusunda başarılı bir örnek oluşturan, özellikle de kadınlara karşı her türlü ayrımcılığın ortadan kaldırılması için önemli anlaşmaları destekleyen bir ülke. Bugün Fransa’da doğurganlık oranı diğer Avrupa ülkelerine oranla çok yüksek. Ortalama her kadın iki çocuk doğuruyor. Doğurganlığın yüksekliğine rağmen Fransa’da kadınların istihdama katılım oranı yüzde 80. Fransız modelinin başarısı, ülkedeki çocuk bakım hizmetlerinin yaygın ve etkin olmasından kaynaklanıyor. Doğum oranı Türkiye ile benzer olan Fransa modeli, erken çocuk bakımı politikasının bir parçası olarak annelik ve profesyonel yaşamın birlikte yürüyebileceğini gösteriyor.

Fransa’da ise 3-6 yaş çocukların yüzde 100’ü okul öncesi eğitim alıyor. OECD ortalaması yüzde 80. Türkiye’de 3-6 yaş arası 4 milyon çocuğun ancak üçte biri okul öncesi hizmet alıyor. Türkiye’nin OECD ortalamasına ulaşması için 2 milyon çocuğun daha okul öncesi eğitime katılması gerekiyor. Bu da 42 bin yeni kreş binası anlamına geliyor.

Kreşlerin sadece kadın erkek eşitliği için değil, ekonomik büyüme için de anahtar olduğunu ifade eden ve kendisi de üç çocuk sahibi olan Muriel Domenach, “Her ülkenin kendi kültürü var, fakat güçlü bir ekonomi kadınların katkısından mahrum bırakılmamalı. Bu, ideolojik veya kutuplaşma ile ilgili bir şey değil, bu Türkiye’nin tamamını biraraya getirebilecek bir konu” diyor.

AFD Türkiye Müdürü Bertrand Villocquet de, bugün Türkiye’de kadınların Fransa’daki kadar iş hayatına katılmış olsaydı GSYİH’nın yüzde 5 artacağını söylüyor.

Bunun için mevcut yasal düzenlemelerin yeniden gözden geçirilmesi, belediyelerin kreş hizmeti verebilmesinin önünün açılması gerekli.

Türkiye’nin ekonomik planlamalarında kadın istihdamını gözardı etmek gibi bir lüksü yok…

pelincengiz@gmail.com