Şehir planlamasının, mimarinin kan ağladığı, görgüsüzlüğün, zevksizliğin, betona, paraya ve güce tapınmanın yüceltildiği bu zamanlarda doğaya, tarihe ve kültürel varlıklara yönelik talan haberleri neredeyse birbirini kovalıyor. Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan İstanbul’un Tarihî Yarımadası, şüphesiz bugüne kadarki en büyük talanın ve tahribatın yaşandığı bölge.

İstanbul, 1985 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne dört ana bölüm olarak dâhil edildi. Bunlar,Hipodrom, Ayasofya, Aya İrini, Küçük Ayasofya Camisi ve Topkapı Sarayı’nı içine alan Arkeolojik Park; Süleymaniye Camisi ve çevresini içine alan Süleymaniye Koruma Alanı; Zeyrek Camisi ve çevresini içine alan Zeyrek Koruma Alanı ve Tarihî Surlar Koruma Alanı’nı içeriyor.

AKP’li Fatih Belediyesi’nin koruma kurullarını devre dışı bırakarak aldığı son karar, Tarihî Yarımada’nın kalbine hançeri indiren darbenin hazırlığı niteliğinde. Alınan karar uyarınca, II. ve III. derece tarihî eserler ile bu eserlerin bitişik ve karşı parsellerindeki yapılaşma için ilçe Fatih Belediyesi yetkili kılındı. Elbette AKP’nin epeydir alışkanlık hâline getirdiği şekilde yargı kararları sonucu beklenmeden Tarihî Yarımada, ranta açılmak isteniyor.

Pek çok yerde kültürel varlıklar, restorasyon adı altında ucubeleştirildi, göz göre göre yok edildi. Yıllarca Koruma Amaçlı Nazım İmar Planları yapılamadı, koruma kararları uygulanmadı. Tümü SİT alanı olan Tarihî Yarımada’ya hiçbir hafriyat iş makinesi girmeyecek kararına rağmen Tarihî Yarımada, iş makinelerinden, kepçelerden, vinçlerden geçilmiyor. Koruma Kurulu kararı gereği, hafriyat çalışmalarında Arkeoloji Müzesi arkeologlarının hafriyatların başında bulunması gerekiyor. Ancak, orada da pek çok ihlaller, yetersizlikler sözkonusu. Tabii, bu makinelerin çalışırken pek çok tarihî eseri yok ettiğini bilmem söylemeye gerek var mı?

Tarihî Yarımada’nın imara açılmasıyla ilgili yargı süreci temmuzdan beri sürüyor. İstanbul II. İdare Mahkemesi, Tarihî Yarımada’yı ilgilendiren 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı’nın iptali istemiyle açılan davada, 61 konu başlığından 37’sine yürütmeyi durdurma, yedisine ise kısmen yürütmeyi durdurma kararı verdi. İmar planı Yedikule Bostanları’nın bulunduğu alanın da imara açılmasını öngörüyordu.

Ardından, ağustosta Fatih Belediyesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul II. İdare Mahkemesi’nin verdiği yürütmenin durdurulması kararına itiraz etti. İstanbul Bölge İdare Mahkemesi, Tarihî Yarımada’yı değiştirecek imar planını iptal eden karara yapılan itiraz kabul etti. Yeni bir bilirkişi heyeti oluşturulmasına, onların hazırlayacağı raporun beklenmesine ve davanın da ondan sonra tekrar görülmesine karar verildi.

Ancak, Fatih Belediyesi’nin epey acelesi olsa gerek, AKP’li Meclis üyeleri 8 Eylül’de koruma kurullarını devre dışı bırakan imar planı değişikliğini çoğunluk oyuyla kabul etti, CHP grubu ise ret oyu verdi. Tüm bunlar yasal olarak geçersiz. Çünkü, tarihî eserlerle ilgili her türlü kararı koruma kurulları alıyor, bunun dışında yerel yönetimlerin aldığı kararların hiçbir hükmü yok. Bu hâliyle yapılan tam bir algı operasyonu.

Tarihî Yarımada, kent yaşamıyla iç içe sahip olduğu kültürel ve tarihî değerlerle özgün bir yapıya sahip. Bu yapı uzun süredir Marmaray, Avrasya Tüneli, metro bağlantıları gibi büyük ulaşım projeleriyle,Süleymaniye, Fener- Balat- Ayvansaray, Sulukule’deki kentsel dönüşüm projeleriyle, çeşitli anıtsal ve sivil mimari yapılarına müdahalelerle, Yenikapı dolgu alanı, Yedikule Bostanları gibi düzenlemelerle zaten işgal altında. Siluette bozulmalar, surların bozulması, kıyı kenar çizgilerinde, yarımada topografyasındaki değişimlerle giderek deformasyonla kimliksizleşen Tarihî Yarımada’nın bırakın imara açılmasını bir restorasyon daha kaldıracak hâli yok. Bu gidişle Sultanahmet Meydanı’na AVM projesi duyarsak şaşırmayalım, Tarihî Yarımada böyle böyle tarih olup gidecek.

pelincengiz@gmail.com