Sürdürülebilirlik konusunda bilimsel çalışmalar gerçekleştiren Global Footprint Network (Küresel Ayak İzi Ağı) tarafından ortaya konan son verilere göre, 20 ağustosta insanlığın Ekolojik Ayak İzi, gezegenin kapasitesini aşmış olacak. Dünya Limit Aşım Günü, insanlığın talebinin doğanın bir yıl içinde sunduğu miktarın üzerine çıktığı gün olarak her yıl GFN tarafından açıklanıyor. GFN verilerine göre, Dünya Limit Aşım Günü, 2011’den bu yana her yıl üç gün öne kayıyor. Son GFN verilerine göre, gezegenin 12 ayda ürettiği doğal kaynakları, dünya nüfusu sekiz ayda tüketiyor. İnsanlığın Ekolojik Ayak İzi, gitgide gezegenin aleyhine bir şekilde büyümesini sürdürüyor.

Bundan ne anlamak lazım, ve tabii Ekolojik Ayak İzi ne anlama geliyor? Dünyanın sürdürülebilir bir şekilde sağlayabildiği doğal kaynak miktarıyla dünya nüfusunun tükettiği miktar arasındaki açık, insan yaşamını biçimlendiren en önemli etkenlerin başında geliyor. Ekolojik Ayak İzi, tüketilen doğal kaynakların yeniden üretimi, oluşan atıkların geri kazanımı için ne kadar kara ve su sahasına ihtiyaç duyulduğunu gösteren bilimsel bir ölçü. Bu ölçü sayesinde, doğal kaynaklar ve ekosistem üzerinde insanların tüketimi sonucu oluşan etki ortaya konuyor. Bu ölçü, bir başka deyişle, bize doğal kaynakların tüketim hızıyla dünyanın kendi kendini yenileme kapasitesini karşılaştırarak, varolan tüketimin sürdürülebilir olup olmadığını gösteriyor. Ayak İzi’nin içinde, solunum için gerekli olan hava, temiz su, gıda, ısınma/soğutma, ihtiyaç duyulan enerji, tüketilen ağaç ürünleri, yaşam alanlarının yaratılması için tüketilen kaynaklar ve tüketim sonucu ortaya çıkan seragazları, katı atıklar gibi atıklar yer alıyor.

Herkesin Ayak İzi eşit değil elbette. Bireylerin Ekolojik Ayak İzi olduğu gibi ülkelerin de Ayak İzleri var. Dünyada ilk kez biliminsanları, William Rees ve Mathis Wackernagel tarafından daha sonra 2002’de WWF’in (Dünya Doğayı Koruma Vakfı) yaptığı hesaplamalarla birçok ülkenin Ekolojik Ayak İzi hesaplandı. Kişi başına düşen Ekolojik Ayak İzi sıralamasına göre, Türkiye 154 ülke arasında 63’üncü sırada. Sıralamada ilk 10 ülke, BAE, Katar, Danimarka, Belçika, ABD,Estonya, Kanada, Avustralya, Kuveyt ve İrlanda. Az gelişmiş tabir edilen ülkelerin Ayak İzi ne kadar küçükse, doğal olarak kalkınmış ve kalkınmakta olan ülkelerin Ayak İzi o denli büyük. Örneğin, bir ABD’linin Ayak İzi 43 Afrikalınınkine eşit. Dünyada herkes ABD ya da Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki ortalama bir kişinin tüketim alışkanlıklarına sahip olsaydı, ihtiyaçları karşılamak için beş gezegene ihtiyacımız olacaktı. Dünyada herkes bir Avrupalı kadar tüketse üç, Türkiye’de yaşayan biri kadar tüketse bize iki gezegen gerekecekti. WWF’in Türkiye’nin Ekolojik Ayak İzi’ne dair raporuna göre, Türkiye’de en yüksek gelir grubunun Ekolojik Ayak İzi, en düşük gelir grubundan üç kat fazla. Allahtan dünyada herkesin Ayak İzi bu kadar büyük değil ama bu kadar büyük Ayak İzlerinin bedelini farklı biçimlerde tüm dünya ödüyor.

İnsanlığın bir an önce doğal kaynak kapasitesinin sınırları içinde yaşamanın yollarını bulması ve bunu sürdürülebilir yaşam için hızla uygulamaya koyması, kalkınma anlayışını değiştirmesi ve doğal kaynakları tüketme/yönetme biçimini farklılaştırması gerekiyor. Çünkü, gidecek başka gezegen yok.

Bu arada, eğer siz de kendi Ekolojik Ayak İzi’nizin durumunu görmek ve nasıl azaltacağınızı öğrenmek isterseniz, WWF tarafından hazırlanan ekolojikayakizim.org’a girerek beş dakikanızı ayırmanız yeterli.

pelincengiz@gmail.com