Bundan aşağı yukarı iki buçuk asır kadar önce, dünyanın binlerce yıldır süregelen yaşam tarzlarını altüst eden, iki büyük devrim olmuştu yeryüzünde.

Biri, maddi hayatın temelini oluşturan ekonomik alandaki İngiliz Sanayi Devrimi’ydi; diğeri de toplumların siyasal hayatlarını kökünden değiştiren Fransız Devrimi.

O tarihten sonra insanlığın yaşam biçimlerini İngiliz aydınlanmacılığı şekillendirecek, ideolojilerini iseFransa odaklı düşünce okulları belirleyecektir.

Peki, neden bunlardan ekonomik olanı İngiltere’de, ideolojik olanı da Fransa’da gerçekleşmişti?

Öyle ya!

Eğer endüstriyel bir patlama olması için bilimsel ve teknolojik altyapıya daha fazla şans verilecek ise, bu koşullar Fransa’da daha fazla mevcuttu.

Hattâ eğitimde bile İngiliz sistemi, “tatsız bir şaka gibiydi”.

Bugün pek revaçta olan Oxford ve Cambridge gibi üniversitelerin henüz esamileri dahi okunmuyordu.

Sanayi devriminin teknik yenilikleri bile, üretim ihtiyacı dayattıkça kendiliğinden ortaya çıktılar.

Fransa, bu tür araçlar bakımından her anlamda daha ileride idi.

Ne ki, ekonomik alanda devrimsel atak yapmak ona nasip olmayacaktı.

Çünkü feodal ilişkileri aşarak kapitalistik üretim biçimini yaratan kendiliğinden bir toplumsal gidişat yeteneği, sanayi devrimiyle ilk hareket kolunu çeviren bir itiş gücü olarak Fransa’da değil ilk kezİngiltere’de ortaya çıkıyordu.

Meselâ bizde tarım hep, bir “iş” olduğu için değil, “köylülüğün kaderi” olduğu için yapılagelmiştir.

Hâlbuki Britanya’da tarım yapılan topraklar dahi, çok erken bir tarihten itibaren ticaret kafasına sahip “işadamı çiftçiler”in elinde toplanıyordu.

İngiltere’nin yüzüne gülen bu koşullar spontane olarak gelişmiş, riskli, plânsız, ampirik ve fakat asla “rastgele” değildi.

Zira bunların temelinde, başka yerde olmayan, çok önemli bir şey yatıyordu:

Özgürlük!

Özgürlük!

Özgürlük!

O İngiltere ki, bu tarihlerden epeyi önce başındaki “kral”ı yargılamış ve cezalandırmış; her sahadaki “özgür girişim”i en yüce amaç hâline getirmişti.

Oysa üç asır sonra bugün, bizim daha 17/25 Aralık’ın hesabını bile soramadığımız; devlet erkini eline geçiren hukuk tanımazların, batırmayı hedefledikleri en güçlü şirketleri bile gözümüzün önünde tarumar etmelerine sadece seyirci kaldığımız düşünülürse, o özgürlüğün ne demek olduğu belki anlaşılabilir.

Zaten hemen ardından Fransa’da baş gösteren o sosyopolitik devrim de, endüstriye dayalı bir ekonomik devrim yapılamadığı, toplumsal dinamikler kendiliğinden bu yönde gelişemediği için patlak vermiştir.

Sanılanın aksine, kapitalizmin değil kapitalistleşememenin sloganı sayılmak gereken “laissez faire, laissez passer” “bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler”in Fransızcadan gelmesi boşuna değildir!

Türkiye’de kapitalizme sövenler, aslında gerçek anlamda rekabetçi bir pazar ekonomisini ve onun sosyal türevlerini yaratamamanın kahredici sonuçları yüzünden, sorunun faturasını yaşadıklarına değil, yaşamadıklarına çıkaran bir bilinçsizlikle maluldürler.

Ortadoğu ve Asya’daki talancı toplum türlerinin giderek daha da geri kaldığını;

geçen yüzyıl komünist tecrübe yaşamış, aristokrasinin güdümündeki köylü toplumların, çözümlerini kolektivizmde arayarak tükendiklerini;

ve AB’deki gibi burjuvaziye dayalı özgür pazar toplumlarının ise, demokrasiyi ürettiklerini bir türlü göremediler.

İşte bu nedenlerledir ki, bir toplumu göverten, onu çağdaşlık seviyesinde tutan kilit taşı, diğer her şeyden önce, ilkin özgürlüklerdir.

Özgürlüklerle yoğrulmamış hiçbir değer, gülünç görgüsüzlüklerden yakasını sıyıramaz.

Bir adamın her gün çıkıp herkese nutuk çektiği, diğerlerinin onu sadece alkışlayarak kaval dinler gibi dinlediği bir ülkede yaşamak, aklı başında olan kimseler için yalnızca bir utanç sebebidir.

cinarnamik@hotmail.com

twitter@cinarnamik