Modern Dünya Sistemi’nin 16. yy’dan beri kurucu unsuru olagelen Ulus-Devlet’in, Demokratik Liberal Devlet’e doğru evrilmesine, ‘ancien regime’leri berhava etmek suretiyle yol açan 1789 Fransız İhtilali’ni kavramadan, bugünkü Ortadoğu coğrafyasını anlamak mümkün değildir.

Liberal devlet modeli, hem kendi içlerinde hem de birbirleriyle uzun süre hegemonya kavgaları yapan Avrupa devletlerinin, başka çare bulamayıp zorunlu olarak geldikleri bir noktadır.

Refahı artırmak ve kendi toplumlarına da yaymakla karşı karşıya kaldıklarından, dünyanın geri kalanına ortak bir standart sunma ihtiyacı duymuşlardır.

Muktedirler bakımından içerdeki problem, ‘halk egemenliği’ olup, cini şişeden çıkaran da Fransız İhtilali’ydi.

Bu yeni durum, egemenliğin monarktan halka devrini öngören bir demokrasiyi gerektiriyordu.

İşte o yüzdendir ki, iktidarlarını toplumsal kitlelere kaptıracağını anlamaya başlayan güçlülerin, meşruiyetlerini kurtarmak uğruna halkın desteğine başvurmak için tanıdıkları serbestiyetler ve haklar, ilk liberal ödünler olmuştur.

Ama aklın değil tanrısal vahyin düzeni olan dini de teşvik etmek suretiyle uhreviliği dünyevilikten üstün kılarak, halkın egemenliğe katılım hakkının önünü kesme fesatlıklarından da geri durmamışlardır.

Bütün bunlara rağmen zaman aleyhlerine çalışmış, sonunda gerçek liberal değerleri özümseyip içselleştiren halk kazanmıştır.

Ne ki, demokrasiyi keşfedemeyip çareyi ‘kurtarıcı’larda arayan Ortadoğu toplumları ise, önderlerinin etrafında oluşan dar oligarşilerin oyuncağı olmaktan öteye gidememişlerdir.

Neticede ‘git-gel’ler yaşayan Türkiye toplumu da bu kapsamda olup, toprakları ve demografik sermayesiyle, ifadesini liberal değerlerde bulan insanca bir yaşam tasarımı üzerinden değil, din mezhep ve soya dayalı etnik tertiplenme özlemleri üzerinden olmasını istediği bir yapılanmayı esas almaktadır.

Oysaki liberal olmak, her şeyden önce tüm özgürlükleri pusula yapmakla mümkündür.

Bunu talep edip başköşeye koyacak olan, bir avuç bilge kişi değil ancak halk ise bir anlamı vardır.

Ayrıca, kendisi liberal olmayan bir halkın, bunu kendi siyasal örgütlenmesi demek olan ‘devlet’ten beklemeye kalkması da, süt sağmak için tekenin altına bakraç koymaya benzer.

Sürekli değişim hâlindeki toplumsal maddi hayatın ihtiyaçlarına dinsel kaynaklardan ve etnik birlikteliklerden medet umarak siyasal çözüm yolları aramak, insanlığın tecrübeyle de sınadığı bilimsel birikimler karşısında utanılası bir durumdur.

Aslında AKP’nin yakaladığı son toplumsal dinamizmin diş doldurur sonuçlara varamadan sönümlenmesine, liderleri Erdoğan’ın partiyi kitlesiyle beraber dinsel bir siyasallaşmaya sürüklemesi neden olmuştur.

O kitlenin öteden beri mütedeyyin olduğu ve tutucu veriler içerdiği söylense bile; bazen bir eylem, çağdaş açılımlara teşne eğilimler yüzünden ilerici vasıflar barındırıyor olabilir.

Nitekim ileride insanlığı umulmadık ölçüde değiştirecek olan ‘Sanayi Devrimi’nin ilk zamanlarında, gerici denecek kadar karşı çıkan ‘İngiliz İşçi Sınıfı’, sergilediği ‘sınıf dayanışması’yla bunu unutturarak, ilerici bir gelişmenin öncüsü sayılmıştır.

Aynı şekilde Türkiye’de de, soğuk savaşın bitimini müteakip, seksen yıllık cumhuriyetin sivil-asker bürokrasisinin oligarşik vesayet düzeni, o vakte kadar itilip kakılan ama aynı zamanda eski çağlar tarihinin bir kurumu olan din ile de özdeşleşen geniş halk kitleleri tarafından sorgulanmaya başlamış ve bunun belirtisi olarak AKP inisiyatifi doğmuş; ancak anlattığımız nedenlerle nefesi, özlenen bir değişime yetmemiştir.

Yaşananlar, işte bunun bedelidir.

Bu gerçek görülmedikçe de sürecektir.

Değişim halktan gelmelidir.

Eğer olmuyorsa, çile küpü henüz dolmamış demektir.

cinarnamik@hotmail.com

twitter@cinarnamik