İskoçya halkı bağımsız İskoç devleti yönünde oy kullanırsa ne olur?

Doğrusu, çok bir şey olmaz. Şüphesiz bir şeyler değişir, ama yer yerinden oynamaz.

En önemlisi, insanların ilişkileri değişmez. Kimse kimseye düşman olmaz.

“Birleşik Krallık”, son analizde, bir İngiliz projesi. Bozulması da öncelikle onları etkilemeli --üzmeli, sarsmalı, her neyse, onlara bir şeyler yapmalı. Ama öyle görünmüyor. Bir telâş, hele bir öfke, hiç görünmüyor. İşte, “kampanya”mı denir, ne denir, “Better together” diye bir slogan ürettiler; “birlikte olmak daha iyi” anlamında bir söz.

BBC’de birkaç tartışma programı falan izledim. İngiliz tarafının söylediği bunun çok ilerisine geçmiyor. Biraz “uyarır” gibi bir tonları var. “Bakın sonra yalnız kalırsınız. Bu dünyada türlü türlü sorun var. Başınıza ne geleceği belli olmaz. Bir arada olunca, insanlar ne yapar eder, bir çare bulur. Yalnız başınıza, zorlanırsınız!” Böyle, hafif tertip ve üstü örtülü bir “gözdağı”. Aynı zamanda bir de “ataerkil” denecek tını. Oysa bu yüzlerce yıllık ilişkide İskoçlar’ı sinirlendirmiş olan şey de tam bu! Bu “ağabey” tavrı. Hafif, “çaktırmadan” gibi durup çaktıran, “yukarıdan” hava.

Ayrılmaya karar verirlerse, bundan ötürü verirler.

İngiliz tarafı böyle yapacağına, “gel, dostum, gel konuşalım,” dese; “Şu ‘Birlik’ düzeninde hoşuna gitmeyen, seni rencide ettiğini hissettiğin bir şeyler var mı? Varsa gel önce onları düzeltelim,” dese, sırf bunu dese, sorunlar büyük ölçüde çözülür. Çünkü zaten kâğıt üstünde çözülecek büyük sorunlar yok. Sorun, “tavır” gibi, elle tutulmaz, tanımlanması güç yerlerde çıkıyor.

Benzer durumların hemen hemen hepsi için de geçerli bir sorun bu. Örneğin Türkiye’de de var aynı şey, kendini “ağabey” yerine koyanın o “yukarıdan” tavrı alması ve böyle bir şey yaptığının farkında bile olmaması (çünkü son derece doğal geliyor).

Evet, “kâğıt üstündeki” faslına bakınca, şu yaşadığımız dünya üstünde varılmış en ileri, en medeni “anlaşma” örneklerinden biri. Onun için “ayrılma” üzerinden bir sonuç bana üzücü geliyor. Habire söylediğim gibi “dünyanın sonu” falan değil, gene de üzücü, çünkü insanlık açısından daha ileri olan, “farklılık” ile “birliktelik”i bir arada götürmeyi başarmak. Mavi gözlülerle elâ gözlülerin, uzun boylularla kısa boyluların, solakların ya da “r”leri söyleyemeyenlerin ayrı devlet kurduğu bir dünya benim için ideal falan değil.

Oturup bunları yazarken, kendi bölgemde Sünni/ Şiî çatışması arş-ı âlâyı sarmış. Belli ki daha da çok saracak, yıllar böyle gelecek ve böyle geçeceği için bu ayrımlar sönüp gideceğine daha köklü ve belirleyici hale gelecek.

Neyse, biz gelelim gene İskoçya’ya. Dün de söylemiştim: “bağımsız İskoç devleti” opsiyonu imkânsız bir şey değil, pekâlâ olabilir; “White Flower of Scotland” da İskoç ulusal marşı olur.

Ama ağır basın ihtimal bu değil. Dediğim gibi, “Birlik” içinde kalmak İskoç halkına “ağır” derecede bedeller yüklemiyor; öbür ucundan baktığımızda, bağımsız olmak da vazgeçilmez kazançlar vaad etmiyor. Kuzey Denizi’ndeki petrolü daha verimli kullanmak gibi perspektifler var ve ayrılığı savunanları bir ölçüde cezbediyor, ama bunlar da ille bağımsız devlet gerektiren şeyler değil.

İskoçlar Britanya ailesinde “küçük kardeş” olagelmiş, İngilizler gibi saltanat sürmemişlerdir. Buna karşılık, İngilizler’le dalga geçerek, onları küçümseyerek intikamlarını almışlardır. Şimdi “Birlik”ten ayrılacak olurlarsa, İngilizler’e laf sokuşturmak, dalga geçmek için sebep kalmayacak. Bu, İskoçlar’ın vazgeçemeyecekleri bir lüks olabilir.

Bu da Birlik’te kalmak için pekâlâ akla yakın bir neden.