“Velev ki siyasî simge”den bugüne tam yedi yıl geçti. Yönetmelik değişikliği başörtüsünü fiilen eğitimin bütün kademelerinde serbest hale getirdi.

Yedi yıl öncesine göre, bu karara gelen tepkilerin zayıflığı Türkiye’de çok şeyin değiştiğini gösteriyor. Başörtü yasağı, kestirmeden resmî ideolojinin başat simgelerinden biriydi. 2009’dan beri bu ideolojinin asıl omurgasını oluşturan “ulus” anlayışı da değişti ve Barış Süreci ile bu değişim kemâle erdi. İmam-Hatiplerin “öncelikle tercih edilir” okullara dönüşmesi; resmî din eğitiminin müfredattaki ağırlığının artması ve yaygınlaşması, devletin “ulus”unun birden fazla olması, resmî ideolojideki değişimin işaretleri mi?

Bu sorunun cevabını toplum ile devlet arasındaki mesafeyi ölçerek vermek gerekir. Devlet katında üretilen ideolojiler, halkın rızasını sağlamak içindir. Cumhuriyet kurulurken fazladan bu rızayı biçimlendirmeye, halkın kendisi için neyin iyi-kötü olduğunu belirlemeye kalktı. Başörtüsü, değişmesi gereken kafayı örten bir simge olarak mahkum edildi. Bugün başörtüsü konusunda kararı artık devlet halkına bırakmış oldu. İlk ve orta eğitimin aynı binanın çatısı altında yapıldığı yerlerde yasağın kalkması, başörtünün fiilen ilkokula kadar inmesi anlamına geliyor. Yasak iyi bir şey değil; ortaya çıkacak sorunlar da kısa zamanda dengesini bulup çözüme kavuşacaktır. Kürt sorununun çözümü için atılan adımların Kürtleri devlete daha fazla yaklaştırması gibi. Devlet, insanların icat ettiği bir birlikte yaşama formu. Bu işlevi ne kadar iyi yerine getiriyorsa ve halkın rızasını ne ölçüde kazanıyorsa varoluş amacına o ölçüde hizmet ediyor demektir. Resmî ideoloji artık, toplumu değiştirmeye veya birilerinin keyfini tatmin etmeye değil, ideolojik çatışmalar çağında devletin bağışıklık sistemini kuvvetlendirmeye yarıyor. İdeolojileri de tepeden toplumun ve devletin uyumuna ve sağlamlığına hizmet etme kapasitesine göre ölçüp-biçmenin bir sakıncası yok. Sağlayacağı faydayı da dikkate alarak soruyu tekrarlayalım: “Devletin resmî ideolojisi değişti mi?”

Cevap: Değişen hiçbir şey yok. Maksat devletin gücünü ve tahakkümünü arttırmak ise, devletin ideolojisi her zamankinden daha fazla hükümferma durumda. Kemalist ideolojinin ulus devleti her şeyin merkezine yerleştiren, kutsayan kalıpları aynen devam ediyor. Koca devlet cihazı, cıvatalarını sıkıştırmış, dişlilerini yenilemiş şekilde yoluna devam ediyor. Ne mimaride ne omurgada hiçbir değişiklik yok. Sadece devletin sahipleri değişti. Bugün iktidar el değiştirse, iki ayda eski düzen geri gelir; öyleyse devlet inancı ve duruşu yani ideolojisi ile aynı devlet.

70’li ve 80’li yıllarda Türkiye’nin “Darü’l Harb” olup olmadığını tartışanlar, bugün devleti yönetiyorlar. Dün “devlete vergi vermek caiz değildir” diyenler, kaçak elektrik kullanmayı meşrû görenler bugün devletin hukukunu, “otoriteye itaat”i,  “devlete bağlılık”ı talep ederek savunuyor.

“Çünkü devlet onların elinde” diyerek geçiştirilebilecek kadar basit bir durum değil. Devleti ele geçirenler, dönüştürme fırsatını heba ettiklerine göre daha genel bir sebep olmalı. Sebep sadece siyasetin icapları. Devlet mevcut haliyle daha fazla iktidar imkanı sunuyor. Devletin ekonomik iktidarı, mevcut düzenek içinde daha etkili kullanılıyor. Devleti ele geçiren saltanat sürüyor, bu saltanatı sağlayan araçları neden elinden çıkartsın?

Çatışma resmî ideoloji ile toplum arasında, uzun bir bekleyişten sonra kaldığı yerden sürüyor. Devletin resmî ideolojisi sivil toplum üzerinde bütün kontrol araçlarını ve vesayeti sürdürmekti. Başörtü yasağının kalkması toplumun özgürleşmesi mi? Nasıl olsa tepede başörtüsüne olduğu gibi her şeye karar verebilen ve toplumun kendi dinamizmini “paralel” ilan edebilen bir siyasî güç var. Bugün serbest bırakan nasıl olsa verdiğini yarın geri alabilir. Toplum düne göre ne durumda? Dün mürteci idi, aynı kişiler bugün “paralel”. Sivil toplum alanı daraldığına göre, demek ki resmî ideoloji aynı, değişen hiçbir şey yok.