Polise ve valilere aşırı yetki veren, bu yolla yargı denetimini iyice zayıflatan dolayısıyla Türkiye’yi  artan biçimde polis devletine çevirmenin bir diğer aracı haline getirilmek istenen iç güvenlik paketi, iktidar partisinin oy çokluğuyla geçen hafta Meclis İçişleri Komisyonu’ndan geçti.

Bu paketin bir diğer tartışmalı maddesi de Jandarma teşkilatının kısmen sivil iradeye bağlanması planı. Daha önce de yazmıştım, görevleri arasında polisle birlikte asayişin sağlanmasının da bulunduğu Jandarma teşkilatının, kısmen de olsa İçişleri Bakanlığı’na bağlanması planı, çok gecikmiş bir adım ama şimdiki niyetleri açısından bir hayli sorunlu. Zira, hükümetin, polis, yargı ve istihbarat teşkilatı üzerinden toplumu zapturapt altına almakta olduğu bir arka planla Jandarma’yı kendisine bağlama planını, sivilleşme adına olumlu bir adım olarak görmek mümkün değil.

Pakete göre, Jandarma Genel Komutanlığı (JGK) ile Sahil Güvenlik Komutanlığı’nın (SGK), askeri görevleri dışındaki görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin olarak atama, değerlendirme ve disiplin konularında içişleri bakanı ve valileri yetkilendiren düzenlemeler yapılıyor. Bu düzenlemeyle, JGK ve SGK siyasi iradeye tam olarak bağlanmıyor, eskisinden farklı olarak asayiş görevleri sırasındaki jandarma faaliyetleri denetim altına alınmak isteniyor.

İç güvenlik paketi eğer yasalaşırsa, örneğin, ‘başsavcıların uhdesindeki yargısal faaliyetlerinin bir bölümünü üstlenecek, bakanlar kurulu yerine olağanüstü hal ilan etme yetkisine kavuşacak valilik makamını kim denetleyecek?’ sorusu akla geliyor. Paketle, süper yetkilerle donatılmış valiler üzerindeki denetim böylece zayıflatılırken Jandarma’nın asayiş faaliyetlerindeki denetimini bu makam nasıl sağlayacak?

Diğer yandan, mevcut durumda Jandarma’nın, geleneksel asayiş görevlerini polisle birlikte yapma ve askeri görevleri yerine getirme gibi iç içe girmiş çok fazla sorumluluğu bulunuyor.  Sınır devriyesi yapmak ve PKK’ya karşı geniş çaplı operasyonlarda orduya destek vermek Jandarma’nın başlıca askeri görevleri arasında yer alıyor. Mesaisi bir hayli yoğun anlayacağınız.

Jandarma’nın faaliyetlerini yürütürken -ki önemli bir zafiyet noktası- personelinin büyük bir bölümünün profesyonel olmayan zorunlu askerlik hizmetini yapan acemi askerlerden oluşuyor olması. Jandarma subaylarının, askeri akademilerde ya da piyade alanında eğitim görmek yerine asayiş hizmetlerinde etkin bir şekilde eğitilmeleri de önem taşıyor.

Dolayısıyla, Jandarma teşkilatının sivilleşme adına üniforma renklerinin değişecek olması değil kilit konu.

Asıl konu, Jandarma’nın fonksiyonlarının birbirlerinden ayrılması ve asayişle doğrudan ilgisi olmayanların başka kurumlara devredilmesi. Örneğin, yaklaşık 910 kilometrelik Suriye sınırındaki güvenliği, ordu ve Jandarma’nın birlikte yerine getirmeleri yerine bu görev ordu birliklerine devredilebilir.

Jandarma teşkilatının yetkilerinin bir kısmının ordudan alınıp sivillere devredilmesi planının, silahlı kuvvetlerin, önemli bir personel gücünü elinde bulunduran bu güç  üzerindeki kontrolü kaybediyor olmasından dolayı endişelendiğini biliyoruz. Ama zaten her yıl yaklaşık 100 binin üzerinde genç, yükümlü olarak Jandarma’ya katılıyor, bir hayli yüksek bir rakkam, endişeye gerek yok.

Hatırlatmakta yarar var, Jandarma’nın adı, JİTEM vasıtasıyla, 1990’lardaki yargısız infazlara karıştığı Ergenekon darbe teşebbüsü davasında yeniden gündeme geldi.

Ne yazık ki Türkiye’de polis ve jandarma güçleri hep muhalefeti bastırmak için kullanıldı ve tüm bulgular mevcut iktidarın da aynı amaçla bu güçleri kullanacağını gösteriyor. Jandarma’yı kısmen de olsa sivilleştirme projesinin, demokrasiyi tesis etmek anlamına gelmediği ortada. l.kemal@zaman.com.tr