Hukuk İçin Devlet Gerekli mi

Hukuk İçin Devlet Gerekli mi
12.04.2022 - 23:50
Güncelleme 23.04.2022 - 16:38
Kaynak: Haber Merkezi
974

Hukuk-Devlet ilişkisi felsefe ve siyaset bilimin temel tartışma konusudur. Antik Çağdan Ortaçağa farklı ideolojik sahillerle modern ulusal örgütlenmesinin temel unsuru olmuştur. Arkeolojik kazılar hukuksuz değil ama binlerce yıl insanoğlu devletsiz topluluklar olarak yaşadığı kanıtlanmış durumda. M.Ö. 6800-5700 yılları arasında 8-10 bin kişinin yaşadığı büyük bir kentsel yerleşim yeri olmuştur. Konya'da ortaya çıkarılan Çatalhöyük* buna örnektir. Anarşist kuramcı Bakunin ve Marks arasında yaşanan en ilginç tartışma yine hukuk ve devlet ilişkisi üzerinedir. Bu iki düşünür üzerinden bugünkü modern devlet ve hukuk eleştirisi geliştirilmiştir. Antimodernist siyasal aksiyonlar bu yoğun tartışmadan hareketle alternatif ütopyalar oluşturdular. Kant ve Hegel geleneğine yaslananlarda bugünün modern devlet ve hukuku kendilerine kerteriz bellemişlerdir. Yaşanan pratikler bu iki geleneğin, anarşizmi de içine katarak paradokslar ürettiğine tanık olduk. Belki de bu tartışma insanlık medeniyetinin sonuna kadar sürecek, ama bir hakikat varki, her çağ  kendi paradoksunu ürettikçe yeni ufuklara yelken açılmıştır.

Erdem Denk Aktüel Arkeoloji dergisinde Neolotik Çağ'da devletsiz insan toplulukların günlük ilişkilerin yürütülmesinde 'hukuk/ilkel' yerini incelemeye çalışıyor. Yerleşik hayata geçişte tarımın ve emeğin uzmanlaşması/işbölümüyle ortaya çıkan örgütlenmelerin hukukla ilişkisini değerlendiriyor. Yazının sonunda bu konuyu Erdem Denk'in çok daha kapsamlı ve mikro düzeyde incelediği kitap öneriliyor.(M Akay)

Erdem Denk'in yazısı:

 “Nerede toplum, orada hukuk…”

Bu cümleye yer vermeyen bir hukuk kitabı bulmak zor. Burada kasıt, insanların oldum olası tek başına değil ancak toplum halinde yaşayabilmesi ve bunun da belirli kuralları zorunlu kılması. İlla modern anlamda yazılı hukuk sistemi gerekmiyor bir düzen kurmak ve korumak için. Her toplum kendi kural ve yaptırımlarına sahiptir nihayetinde.

Aslında bir tür klişe gibi algılanan “nerede toplum, orada hukuk…” ifadesinin içinin doldurulduğunu söylemek pek kolay değil. Zira kabaca 2 bin yıl öncesinin örnekleri olan Antik Yunan ve Roma Hukuku’na, belirli çerçevede verilen yerin ötesine geçilmiyor. Bunlardan binlerce yıl önce kurulan Sümer, Babil ve Hitit devletlerinde iyice kurumsallaşan hukuk pek incelemeye değer görülmüyor. Devletsiz toplumlarsa neredeyse hukuksuz muamelesi görüyor.

Bu alanda görece az veriye ulaşılan Tarihöncesi Çağlar’ın ilk evrelerinin hukuksal değerlendirmelere konu olmaması belki bir ölçüde anlaşılabilir. Ama örneğin çok iyi işleyen bir toplumsal düzene sahip olduğu açıkça görülen Çatalhöyük’ün hukuk sistemi üzerine daha fazla düşünülebilir. Hatta Göbeklitepe ve özellikle Karahantepe’de gün yüzüne çıkan karmaşık yapılardan sonra, Erken Neolitik’in, derinlikli hukuksal tartışmalara konu olması gerekir. Zira her toplum kendi hukukuna sahiptir. Esas mesele, toplumların kendi yaşam, üretim ve örgütlenme biçimine koşut olarak beliren kuralların, nasıl bir hukuk anlayışı ve sistemi oluşturduğudur.

Buzul Çağları koşullarında on binlerce yıl süren göçer avcı-toplayıcı yaşamda, toplumsal hayatın bir şekilde düzenlendiği açık. Zira doğaya karşı verilen mücadelede herkes birbirine muhtaç durumda ve kuralların ihlali de sadece fail ya da mağdurun değil tüm grubun yaşamını doğrudan tehdit etmekte. Öte yandan, hemen tüm bireyler bir şekilde çalışıp ürettiği ve olası güç kaynakları hiç kimsede birikmediği için, kurallar da muhtemelen ortaklaşa belirlenip gözetilmiş olmalı. Bunun, düzenin hep birlikte sahiplenilmesine yönelik motivasyonu da artırdığı söylenebilir. Zira hemen herkes kuralları doğrudan kendi yaşam biçiminin garantörü olarak görecektir. Bu, bireyin topluma ve kurallarına feda edildiğini gösterebilir. Ancak bu koşullarda hiçbir bireyin ötekileştirilmediği de gerçektir.

Buzul Çağı yerini ılıman iklime (Holosen) bırakırken başlayan yerleşik yaşam, belli ki sayısı da artan grup içindeki farklılaşmaları belirginleştirmiş. Kadın-erkek ilişkilerinden birey-toplum ilişkisine kadar hemen her alanı düzenleyen kurallar da dönüşmeye başlamış. Bu süreçte günümüzdeki anlamıyla hiyerarşik yapıların hemen ortaya çıkmadığı biliniyor. Göbeklitepe ve Karahantepe özelinde görülen özgün yapıların karmaşık birer geçiş süreci olduğu düşünülebilir. Yerleşik yaşama geçmekle birlikte avcı-toplayıcılığı büyük ölçüde sürdüren topluluklar, kadim değerlerini geçiş sürecine uyarlamış olabilirler.

Daha sonra gerçekleşen tarım ve hayvancılığa geçişin de doğrudan eşitsizliği doğurduğu söylenemez.  Bunun en güzel örneği de Çatalhöyük sanki. Geçimini kuru tarım ve hayvancılıkla sağlayan ve hane ekonomisine de sahip olan yerleşimde yine de eşitliğin hala büyük ölçüde korunduğu anlaşılıyor. Ancak farklı işlerde uzmanlaşma arttıkça üretimden, statüye göre daha az ya da daha çok pay(e)1 alma/verme süreci başlamış. Böylece toplumda farklı hak ve yetkilere sahip olan zümreler, katmanlar ve sınıflar halinde ayrışmalar baş göstermiş.  Kalkolitik dönemden itibaren özellikle metallerin eritilmesi sonrasında artan güç araçları, belirli ellerde toplanmış; düzenin kuralları da gücü elinde bulunduran bu dar grup tarafından belirlenir hale gelmiş. Geniş kitlelerse kendilerine söylenen ve hatta dayatılan yaptırımlara tâbi olmuş. Ne var ki, bu süreçte yalnızca bugün şiddet tekeli dediğimiz unsurun belirleyici olduğu söylenemez. Zor gücüyle donatılmış yargı tekelinin kurulup işlemesi için vergi toplama/ müsadere tekeli ve grubu bir arada tutacak ortak değerlerin belirlenmesi / ideoloji tekeli de çok etkili olmuş. Tüm bu parçalı güçleri emrinde toplayarak, bütüncül bir düzen kurabilen ise kral olmuş. Sümer krallarının yazılı olarak sabitleyip meydanlarda duyurdukları hukuku bilmemek mazeret kabul edilmemiş. Tıpkı günümüzde olduğu gibi…



[1] Bkz. Erdem Denk, 50 Bin Yıllık Dünya Düzeni: Toplumlar ve Hukukları, Kalkedon Yayınları, İstanbul, 2021.

*: Çatalhöyük: M.Ö. 6800-5700 yılları arasında ev katmanlarından oluşan, 8-10 bin kişinin yaşadığı büyük bir kentsel yerleşim yeri olmuştur. Kent bize Neolitik Çağ'da yaşamın nasıl olduğu hakkında çok büyük ipuçları göstermektedir. Çatalhöyük ilk yerleşme, ilk evlerimizin mimarisi ve ilk kutsal yapılara ait  buluntuları ile insanlık tarihine ışık tutan bir merkezdir.Çatalhöyük’teki yerleşme terk edildikten sonra Neolitik kültür geçici olarak gerilemiştir. Bu devreden sonra da Anadolu tarih öncesinde yeni bir dönem, Kelime anlamı “Bakır-Taş Devri” olan “Kalkolitik Çağ” başlamıştır.






































Editör: M. AKAY
Hack Forum Hacker Forum Hack Forumu Warez Forumu Hacker Sitesi Hacking Forum illegal forum illegal forum sitesi warez scriptler nulled forum crack forumu hacking forumu illegal hack forumu hacking forums