ÖNCE büyük Fransız tarihçi François Furet’nin “Bir İllüzyonun Mazisi: 20. Yüzyıldaki Komünizm Fikrine Dair Deneme” başlıklı dev eserinden bir alıntı tercüme edeceğim.

***

“TARİH tekrardan insanoğlunun karanlığa daldığı bir tünele dönüştü.

Kendi hareketlerinin onu nereye götüreceğini bilmiyor. Kaderinden emin değil.

Çünkü sözkonusu tarihin bilimsel olduğuna dair illüzyon hüsrana uğradı.

Dolayısıyla da o insan o illüzyonun yarattığı güvenlik duygusundan artık mahrum.

Üstelik Tanrıdan da yoksun, demokratik birey şu 20. Yüzyıl sonunda ‘Tarih İlahesi’nin temellerindeki sarsıntıyı yaşıyor. Istırabını bir şeyle ikame etmesi gerekiyor.

Bu belirsizlik tehdidine ruhunda bir de geleceğin kapalı olduğu skandalı ekleniyor.”

***

ALINTIYI yaparken, yayınlandığı an okuduğum kitabın tarihine yeniden baktım:

1995 yılıymış… Yani tam yirmi sene öncesine uzanıyor.

Kendisi de eski bir komünist olan Furet bu eseri o komünizmin yıkıldığı 1989 Devrimi ertesinde ve zaten sözkonusu totaliter ideolojiye ilişkin bir tarihî bilanço olarak kaleme almıştı.

Fakat yukarıdaki satırlar aynı zamanda “fütüroloji” denen “gelecekçilik” branşıyla da bütünleşiyor.

Gerçi tabii ki kehanet içermiyor ama yine de hiç mi hiç iyimser bir perspektif çizmiyor.

Ve 1989’dan başlarsak aradan geçen çeyrek asır, kitabın basıldığı 1995’i kıstas alırsak da yirmi yıl,François Furet’nin kötümser tespit ve öngörülerindeki doğruluğu çoktan ispatladı.

***

EVET kötümser! Zaten ormanın bütününü yansıtan genel tabloya diplomatik, jeo-politik ve sosyolojik açılardan bakarsak “Duvar”ın, dolayısıyla da blokların yıkıldığı virajdan beri dünyamızın mutlak bir belirsizlik ve istikrarsızlık fırtınasında sallandığı gerçeği göz çıkartıyor.

Nitekim de Balkan’da patlayan savaşlardan New York’ta gökdelene çakılan uçaklara; kılıçla kelle uçuran İslamcı meczuplardan Doğu ve Güney’den Batı’ya ilerleyen “kavimler göçü”ne, çeyrek yüzyıldır yaşadığımız her şey yukarıdaki hercümercin uzantılarını oluşturuyor.

Çünkü eski uluslararası statüko bitti ama onun yerini alacak bir “yeni” inşa edilmedi.

Üstelik de etmek mümkün olacak mı? Şayet olursa da ne zaman ve nasıl gerçekleşecek?

Geçmiş dönemde bu soruları zaten sormuyorduk.

Tali ölçüde sorduklarımızın cevaplarını da az-çok ve iyi-kötü önceden kestirebiliyorduk.

Oysa şimdi yukarıdaki devir sona erdi ve bu bitiş durumu da yine Furet’nin tabiriyle, o büyük harfli Tarih’in “bilimsel”(!) olduğuna dair illüzyonun güvencesine nokta koydu.

Hanidir “insanın tekrar karanlığa daldığı tarih tünelinin tehditkâr” parkuruna girdik.

Ruhumuz da “önümüzün kapalı olduğu skandalıyla çalkalanıyor”.

İmdii…

***

İMDİSİ şu ki, velev ki 1989 Devrimi ve sonrasındaki gelişmeler eski “ilerleyen tarih” inancımızın, yani insanlığın her hâlükârda “iyi”ye doğru gideceği illüzyonumuzu yerle bir etmiş olsun…

Fakat yine de bu illüzyonla avunmayı sürdürseydik acaba insanlık şimdikinden daha mı mutlu, daha mı sükûnetli, daha mı dingin olacaktı?

Mümkündür. Mümkündür ama aslında böyle bir soruyu sormak dahi abesle iştigal ediyor.

Çünkü o 1989 ve o sonrası muazzam ve irade ötesi bir kaos olan o tarihin gerçeğidir.

Ve mümkün olmayan şey de işte bunu değiştirmektir!

Dolayısıyla başka çaresi ve avuntusu yok, ister istemez tarihin tehditler ve skandallar tünelinde endişeyle yürümeye devam edeceğiz.

hadiuluengin@taraf.com.tr