Millet kararını verdi. Az bir farkla da olsa paket geçti. Sonuç itibarıyla galibiyet galibiyettir. Kırılgan da olsa... Seçim veya demokrasi aritmetiği böyle işleyen bir şeydir. İdeal üzerinden değil minimum koşullar üzerinden işleyen bir süreçtir. Fakat bu referandum bize seçim aritmetiği ile siyasal aritmetik arasındaki ilişkiyi yeniden düşünmemiz gerektiğini ortaya koydu. 

Seçimden önce evet ve hayır bloklarının toplam oy oranları hesaplanıp genellikle evet lehine rahat bir sonucun ortaya çıkacağına dair birçok yoruml yapılırdı. Ortaya çıkan sonuç, siyaseti temelde bir matematik veya aritmetik meselesine indirgeyen bu ve benzeri yaklaşımları tekrardan gözden geçirmemiz gerektiğini ortaya koydu. Aslında AK Parti’nin kendi siyasal tarihi, siyasetin bir aritmetik meselesine indirgenmesinin ne kadar yanlış olduğunu ortaya koyuyor. 

*** 

2002 yılında yüzde 34.3 oy alan, 2007’deki Cumhurbaşkanlığı seçimi krizi sonrasında girilen seçimde oylarını yüzde 46.5’e çıkaran AK Parti’nin ana aktörlüğünü yaptığı ve genel seçimlerin süresini 5 yıldan 4 yıla indiren, Cumhurbaşkanı’nın halk tarafından seçilmesini öngören paket ise halk oylamasında yüzde 69, yani AK Parti’nin en son seçimde aldığı oyun yaklaşık 23 puan üzerinde bir destek aldı.

Benzer şekilde 2009 yılı yerel seçimlerinde oyları yüzde 38 civarına düşen AK Parti’nin tek başına siyasal sözcülüğünü yaptığı anayasa paketi, 2010 yılındaki halk oylamasında yüzde 58 ile kabul gördü. Meclisteki iki muhalefet parti (MHP-CHP) pakete aktif muhalefet etti. BDP ise referandumu boykot etti. Buna rağmen, bu sonuç AK Parti’nin en son seçimde aldığı oy oranının yaklaşık 20 puan üzerindeydi. Bu her iki halk oylaması döneminde de ne AK Parti sistemde bu ölçekte güçlüydü ne de medyayı bu ölçekte kontrol edebiliyordu. Fakat her iki halk oylamasında paketlerin reformcu görülmesi, reel sorunlara çözüm üretmesi ve daha iyi bir gelecek vaat etmesi, AK Parti’nin kendi doğal tabanının çok üzerinde bir kesime ulaşmasına imkan sağladı. Elitlerin muhalefetine rağmen AK Parti, geniş bir toplumsal blok oluşturdu. Yani siyasal aritmetik bu referandumlarda seçim aritmetiklerine kıyasla daha fazla AK Parti’nin lehine işliyordu. 

16 Nisan halk oylamasında ise tersi bir resim ortaya çıktı. Bu paketi desteklemek için ortaya çıkan muhafazakar-milliyetçi blokun seçimlerde yaklaşık yüzde 63 oranında bir oya sahip olmasına rağmen, paket yüzde 51.4 oranında bir oyla geçti. Yani siyasal aritmetik, AK Parti açısından seçim aritmetiğinin aleyhine işliyordu. 

Yukarıda verdiğimiz her üç örnek de siyasetin neden bir aritmetik meselesine indirgenemeyeceğini ortaya koyuyor.

*** 

Siyaseti bir aritmetik meselesine indirgemenin diğer bir sıkıntılı tarafı da seçmeni tamamıyla kimlik haritaları üzerinden okumaya meyilli olmasıdır. Seçmeni edilgen siyasal kimlik mensubu olarak okuyan bu yaklaşım, toplumsal dinamizm ve değişimi, siyasal ve sosyal trendleri ıskalama tehlikesiyle karşı karşıya kalıyor. Siyasal/seçim aritmetiğinin tamamıyla kimlik aritmetiği üzerinden gerçekleşmemesi, toplumun bir kesimi için siyasal taleplerin siyasal kimliklere öncelenmesi Türkiye demokrasisi için ümit verici bir durumdur. Irak veya Orta Doğu’nun başka yerlerinde olduğu gibi seçimlerin siyasal kimliklerin nüfus sayımına dönüştüğü bir ortamda ne demokrasinin kalitesinde artış olur ne de siyasal talepler üzerinden sürdürülebilir ortak platformların inşası mümkün olabilir. Bu da siyasal veya üst kimlik inşasını engellediği gibi toplumu yan yana duran fakat birbiri arasında geçişkenliği az olan bir kümeler bileşenine dönüştürür. 2007 ve 2010’da olduğu gibi seçmenin bir kesiminin bu referandumda da siyasal talep ve kaygılarını kimlik kümelerinin projeksiyonunun önüne koyması olumlu bir gelişmedir. Bu durum, HDP’nin hayır kampanyasına rağmen daha önce HDP’ye oy vermiş bir kitlenin bu pakete evet demesi için de, AK Parti ve MHP’nin güçlü kampanyasına rağmen daha önce bu partilere oy vermiş bir kitlenin bu referandumda hayır vermesi için de geçerlidir. Aksi takdirde siyasal bir toplumu vücuda getirmemizin imkanı ortadan kalkar.