Bir adım daha ileri gidip, “bu koşullarda yargının bağımsız ve tarafsız olması çok mu önemli?” bile diyebilirim.

Türkiye siyasi iktidar odaklı çok temel bir hukuk darbesi yaşıyor, bendeniz de bu vesileyle yargıya ilişkin çok temel bir konuyu gündeme getirmek istiyorum. Yargı bağımsız olmalı deniyor, hiç itirazım yok tabi ama bu bağımsızlığın modaliteleri, temel gelenekler oluşmamış ise, çok zor. 90’lı yıllarda gündeme bir de tarafsızlık konusu geldi zira hâkimler bizde çok net bir biçimde kurucu devlet ideolojisinden yana idiler, hukukun evrensel ilkeleri ikinci planda idi, bu da, kabul etmek lazım, önemli bir sorundu.

Hoş, şimdi de, başka bir ideoloji yargıç sınıfını istila etmiş gibi görünüyor, tarafsızlık sorunu yön değiştirdi ama işin özü aynen gündemde, sulh ceza mahkemeleri skandallarına, çoğu yüksek yargı kararlarına bakın, ne demek istediğim anlaşılır. Ancak, kanımca, yargıya ilişkin ortada çok daha büyük, bağımsızlık ve tarafsızlık sorunlarını da çok aşan bir mesele daha var. Bu mesele çözülmedikçe, yargıçlarımız, bağımsız olsalar ne olur, tarafsız olsalar ne olur.

Kimse alınmasın, yargıçlarımızın çok önemli bir bölümü mesleki açıdan çok yetersizler, temel sorun da burada; bu yargıçlarımız bağımsız olmuş, tarafsız olmuş, çok önemli değil. Yargıcın kurucu ideoloji ya da başka bir öğretiden değil de sadece evrensel hukuktan yana olabilmesi için öncelikle hukuk fakültesi mezunu hâkim değil, hukukçu olması gerekiyor. Anayasamızın 138. maddesi, çok önemli ve iyi yazılmış bir maddedir, yargıçların kararlarını Anayasa’ya, kanunlara, hukuka ve vicdanlarına göre vereceklerini söylüyor. Anayasa ve kanunlardan ayrı bir hukuktan bahsedildiğine göre yargıçlar kararlarında teoriyi de, bildiklerini iyimser bir yorumla varsayalım, ama dünya yargısını da dikkate alacaklar demektir.

Dünya yargısı derken de ön planda AİHM, Avrupa Birliği Adalet Divanı ve Amerikan Federal Yüksek Mahkemesi var; yabancı dil hâkimiyetleri çok kuşkulu, ama daha önemlisi bu konuda yatırım da yapmayan yargıçlarımız dünya içtihadını hem iyi bilmiyorlar, hem de, daha vahimi, çok da ciddiye almıyorlar.

Vicdan dendiğinde de, Anayasa 138 vurgu yapıyor, benim aklıma hukuk felsefesi, moral, ahlak, genel felsefe üzerinden daha sofistike alanlar da geliyor. Bizim hâkimler ise, senelerce, sıkılmadan, çekinmeden, 2004 sonrası, Anayasa 90’da yapılan değişikliği görmezden geldiler, kendi tabirleriyle pek sevmediler zira bu amir anayasa hükmünü uygulayabilmeleri için en azından AİHM içtihadını izlemeleri gerekiyordu ama pek hevesli olmadılar, hala da değiller, temel hak ve özgürlükler alanında, bağlayıcı hukuk kurallarına rağmen, skandal yargı kararlarımız ortada.

2004’te yani 90. madde değişikliğinden iki sene sonra, 2006’da, kasaba mahkemesi değil, Yargıtay’ın TCK 301 üzerinden verdiği hukuk tarihimizin utanç kararı, Hrant Dink kararı malum; nedeni de yargıçlarımızın, ne demekse, Anayasa 90’a alışamamış olmaları imiş, böyle demişler idi ama sonra ilk Ombudsman’ımız “o dönem öyle gerekiyordu” gibi başka bir utanç ifadesinin de altına imza atmıştı.

Yargı sistemimizde bağımsızlık sorunu var, tarafsızlık sorunu var ama bir de çok önemli meslekî yetersizlik sorunu var; işini iyi bilen, konularına hâkim, dünya içtihadını yakından izleyen bir hâkimin zaten bağımsızlık, tarafsızlık sorunu pek olmaz, mesleki haysiyetini, onurunu ön plana çıkarır, çünkü mesleğine yaptığı yatırım, döktüğü göz nuru bağımlı ve taraf olmanın önüne geçer, bu sorunları aşar.

Bir sıradan gözlem ile de yazımı noktalamak istiyorum; izlediğim kadarıyla ilk derece mahkemelerinin ortalama karar düzeyi yüksek yargıdan daha nitelikli. Bu ilginç durumu ancak atama ve yükseltmelerde sistemin negatif seleksiyonu ön plana çıkarması ile açıklayabiliriz ki, bu tespitim doğru ise, durum orta vadede daha da kötüleşecek anlamına gelmektedir.

ABD Yüksek Mahkemesi, AİHM, ABAD kararlarını izlemeyen, özümsemeyen bir hâkim özünde gerçek bir hâkim bile değildir, bağımsız olsa ne olur, tarafsız olsa ne olur. Yargıda, fakültelerden başlayan, bağımsızlık ve tarafsızlığı çok aşan büyük başka bir sorun var; bir Yargıtay hâkimini alın, size hazırlıksız, fazla değil, on dakika ABD Federal Mahkemesi kararları üzerine bir konuşma yapabilir mi acaba?

e.karakas@yenihayatgazetesi.com