- 12.11.2016 00:00
Şamanın Varlığa Geliş Miti
Şamanlığın kökenine ilişkin değişik söylenceler vardır. Konuya kanıt Buryat mitolojisi şöyledir: Başlangıçta iyi ruhlar ve kötü ruhlar vardı. Sonra tanrı insanları yarattı. Uzunca bir süre mutlu yaşadı insanlar; derken kötü ruhlar saldırıya geçti; hastalık ve ölüm yaymaya başladı. Bunun üzerine tanrılar, insanlara yardım etmesi için şaman göndermeye karar verdi. Şaman olarak gönderilen Kartal’ın dilinden anlamayan insanlar, ona güvenemedi. Durum karşısında Kartal tanrılara döndü. Kendisine insanlarla konuşma yeteneğinin verilmesini istedi. Dileği kabul edildi; kartal insan biçimine dönüştü; tekrar dünyaya gönderildi: Dünyaya dönen insan biçimli Kartal, bir ağacın altında uyuyakalmış bir kız gördü; onunla birleşti; ilk şaman doğdu.
Demek ki kartal ya şamanın yaratıcısı ya da şamanlığa çağrılışın belirtisidir; ötesinde, Yakut mitolojisinde ilk şaman meslek eğitimini ondan alır. Demek ki Şamanizm’de kartal, şaman tasarımlarında, Göktanrı’yı simgeleyen, evren ağacının tepesinde oturduğu kabul edilen ve ilk şamanın babası olarak algılanan hayvan-atadır vebunu simgeleyen tösdür.
Şamanizm Nedir?
Ne Değildir?
Şamanizm, Kuzey ve Orta Asya topluluklarının tanrılar, ruhlar ve insanlar arasında ilişkiler kurma amaçlı, Animizm ve Fetişizm tarafından beslenen, kendisini önceleyen totemist inançlar, ata, hayvan ve doğa tapımlarıyla bir bütün oluşturan dinsel-büyüsel inanç ve uygulamalardan oluşan bir evren tasarımıdır. Şama-nizm’inne olup olmadığı araştırmacılar ve akademisyenler arasında tartışma-lıdır. Kimisine göre dindir, kimisine göre inanç, kimisine göre ise felsefe.
Eliade Mircea Şamanizm’i, Sibirya ve Orta Asya’ya özgü dinsel bir olgu olarak görmesine karşın MihályHoppál, biraz farklı düşünmektedir. O’na göre Şamanizm din değil, bir inanç sistemidir: “Şamanizm’i, sözcüğün geleneksel anlamı itibariyle, bir din olarak değil bir inanç sistemi olarak nitelendiriyorum. …inanç sözcüğünü burada ikna olmuşluk mertebesindeki bir bilinçolarak tanımlamaktayım….., Şamanizm dışarıdan inanç gibi görünen, içeriden bakıldığında ise derin bir ikna olmuşluğu yansıtan kavramsal bir evrendir. Pek çok dilde ve şivede şaman sözcüğünün bilmek, bilgin sözcüklerinden köklerini alması bir tesadüf değildir… Tunguzca’daşa=bilmek/ şaman=bilen, bilgin anlamlarına gelmektedir. Dolayısıyla şaman, bilimiyle ve inancın gücüyle şaman ustalığının dil, müzik, hareket ve nesne dünyasını bir araya getirmektedir ve oluşturulan bu kompozisyonda her ayrıntı ayrı anlama sahiptir…. Bir Fin araştırmacının doğru tespitinde olduğu gibi şamanlık bir dünya görüşü, duruş, bir bilgi grameridir. Şamanizm, her şeyin ruhu olduğuna başka bir deyişle bir sahip ruhun olduğuna dayanan bir tür doğa felsefesidir.”
Ben araştırmacıların ve sıralanan yaklaşımların çoğunluğundan yana değilim. MihályHoppál’a yakın düşünüyorum, denilebilir. Şaman bir ruh-güderdir; ruh-güder olarak doğanın, doğa parçalarının, bu kapsamda insanın, hayvanın ve nesnenin ruhuyla iletişim kuran bir uzmandır. Böyle yaklaştığımızda Şamanizm bir din değildir; uzman durumunda bulunan şamanın dünya görüşüdür ya da bu dünya görüşünün örgütlü biçimidir. Uzmanlığını, doğanın ve insanın aklının sonuçlarına bağlayan; bu aklı, doğanın-nesnenin yapısından ve insanın-hayvanın bedeninden derleyen, derlediği akıl ürününü inanç belleyen bir doğa ve insan felsefesidir. Bu nedenle başka dinler ya da görüşler içinde de varlığını sürdürebilir.
Yorum Yap