Ünlü Fransız felsefecisi Gilles Deleuze bir söyleşisinde “ideoloji yoktur, iktidarın örgütlenişi vardır” diyor. Yani değişimi yapanların ideolojilerinden çok “iktidarlarını nasıl örgütledikleri”daha önemli bir meseledir demek istiyor. (En azından ben onu böyle anlıyorum.) Değişimi gerçekleştiren kadroların kendi ve sınıfsal çıkarlarını nasıl örgütlediklerin onların nasıl bir ideolojiye sahip olduklarından çok daha önemli olması sanırım bizim yaşadıklarımıza da benziyor. O nedenle de Deleuze’ün cümlesi bugünlerde daha sık aklıma geliyor.

Birçok gözlemcinin hemfikir olduğu gibi AKP, eski rejim altında gelişen ve fakat bir noktada çıkarları eski rejimin aktörleriyle çelişen yeni bir sermaye sınıfının (Anadolu sermayesi) yükselttiği dalganın üzerine oturmuş bir siyasi hareket. Bu nedenle de eski rejim altında hem ekonomik olarak ve hem de siyasi olarak “ötelenmiş” bu aktörlerin demokrasinin güdük bir biçimi de olsa “sandığı” ciddiye alıp iktidara gelmeleri ülkede tarihsel bakımdan da önemli bir değişim dalgası yarattı.

Ve bu dalga hâlâ devam ediyor.

Son seçimlerde AKP’nin yüzde elli gibi bir oyla iktidara gelmesi, AKP’nin “muhafazakâr”, hatta yer yer “dindar” ideolojisiyle sorunu olan kesimlerle AKP arasındaki muhalefet ilişkisini sertleştirdi. Bu muhalefetin bir tarafında “laik” kimliğin temsilcisi konumundaki CHP var bir tarafında da “Kürt” kimliğinin temsilcisi konumundaki BDP. (MHP’nin muhalefeti ise değişken.)

Her ne kadar AKP ile CHP ve BDP arasındaki muhalefet ilişkisi sertleşmekteyse de bu muhalefet tarzının son zamanlarda aldığı biçimden bu muhalefetin, muhalefet edenlerin yararına mı yoksa AKP’nin yararına mı olduğunun tartışılır hâle geldiğini düşünüyorum. Demek istediğim de şu: AKP’ye karşı yapılan muhalefet AKP’nin benimsediği gibi görünen “muhafazakâr ve dindar” ideolojiye karşı yapıldıkça etkisi de zayıf kalıyor. Oysa AKP’nin iktidarını örgütlemek ve güçlendirmek üzere yaptıklarını eleştirmek, oralarda yaptıklarını toplumun gündemine taşımak çok daha etkili bir muhalefet anlamına gelecektir.

Mesela Çamlıca’ya cami yapımı konusunu, “Orada cami yapılamaz, çünkü orası meskûn mekân değil” diye eleştirmek, nüfusunun önemli bir kısmının “dindar” olduğu bir topluma asıl derdinizi anlatmakta size çok yardımcı olmayacaktır. Ama dün bizim gazetenin manşete çıkardığı haberdeki gibi bir iktidar perçinleme uygulamasını toplumun tartışmasına açmak çok daha etkili bir yol olabilir: “Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla yayımlanan bir genelgeye göre, kamu kurum ve kuruluşlarına ait malların, taşınmazların satış, kiralanması gibi üzerinde yapılacak her türlü tasarrufta artık Başbakanlık’tan izin alınacak”mış.

Yönetim otoritesinin bu denli “merkeziyetçi” bir tarzda kullanılmasının demokratik bir toplumda mümkün olmayacağı üzerinden bir muhalefet çok daha etkili bir muhalefet olmaz mı?

Oysa CHP de BDP de AKP’yi ideolojik olarak “karşıya” alıp, yaptıklarının doğruluğu ya da yanlışlığını dikkate almadan düz bir muhalefet yapmaktadırlar. Her iki parti de sanki AKP’nin kendi iktidarını güçlendirmeye yönelik çıkardığı yasal düzenlemeler, KHK’lar gibi iktidarın örgütlenmesini sağlayan adımlar önemsizmiş gibi daha çok onun ideolojik söylemleri üzerinden bir muhalefetle yetinmekteler. Bu tarz bir muhalefetin galibinin ise çoğu zaman AKP olduğu ve olacağı da açıktır.

Derdimiz iktidarın yükselen siyasi gücünü dengeleyecek ciddi bir muhalefetin yokluğu. Böyle bir muhalefetin yokluğu, iktidar öyle istemese bile onun da ölçüleri kaçırmasını ve sonuçta zarar görmesini önleyecek olan bir ihtiyaç. Ama öyle görünüyor ki bu ihtiyaç iktidarın “ideolojik” yüzünden çok “iktidarını örgütleme” yolları üzerine yapılmalı.

Tabii eğer yapılan muhalefetin toplumun kılcal damarlarına değmesi isteniyorsa...

erolkatircioglu@gmail.com