“Bindik bir alamete gidiyoruz felakete” lafı durumumuza uygun bir laf mıdır bilmiyorum ama gittiğimiz yerin bir “felaket” olmasa bile oldukça can sıkıcı bir yer olacağı açık. Bu cümleyi “biz”kipinde yazmamın nedeni ise olayın Türkiye’yi aşan bir tarafı olması, yani tüm insanlığı ilgilendirmesi.

Başbakan Yardımcısı Arınç, televizyonların yayın politikalarını eleştirmiş ve özellikle kadın programlarından rahatsızlığını belirtmiş. Dizilerde ele alınan konuların “marjinal, karşı cins ilişkilerini içeren ve aile içi ensest” gibi konular olmasından yakınmış ve toplumun tahammül sınırlarını zorladığını söylemiş.

İyi de Başbakan Yardımcısı bilmez mi televizyon kanallarında bu program ve dizilerin yayınlanmasının bir “neden”den çok bir “sonuç” olduğunu. Ve nedenin de kendilerinin de kolaylıkla adapte oldukları“neoliberal” bir kapitalist düzen olduğunu.

Dünyanın önemli bir kısmı bugün, bir zamanlar insanlara cennet vaat eden finans mühendislerinin buldukları “bir koyundan birden fazla post çıkarma” finans tekniklerinin nasıl bir felakete yol açtığını konuşurken bizde bu konuların zerrece tartışılmamasını da şaşırtıcı bulmamak gerek. Çünkü bu ülkede “yabancı malı her daim matah” olarak görülmüş olduğundan bu “neoliberalizm” de birçoğumuz için matah bir sistemdir (yani değerlidir).

Oysa yaşadığımız 2008 krizi böyle bir anlayışla insan toplumlarının yönetilmesinin insanlığa uygun olmadığının en son örneği olarak önümüzde duruyor. Çünkü “ekonomik olan”ın üzerinde “insana ait olan” bir düzey var. İnsan yaşamının her alanını ekonomik terimlerle ifade etmeye kalktığınızda ekonomik olarak doğru ama insana aykırı bir şey yapmış olursunuz. Kurduğunuz denklemler sizi doğrular ama o denklemler çoğu zaman insana değmez bile.

Mesela eğer Pegasus’la uçuyorsanız görece daha ucuza uçtuğunuzdan dolayı kendinizi şanslı görüyor olabilirsiniz. Ama eğer yorgun bir gününüzde uçağa binmişseniz, uykusuz ya da hastaysanız, yani başınızın bir yastığa ihtiyacı olduğu zaman bir yastık isteyin de alacağınız cevabı bir görün! Yastığın ancak parayla size satılabileceğini duyduğunuzda kendinizi nasıl hissedeceğinizi bir düşünün.

Çünkü zaman, “herşeyin” bir fiyatının olduğu ve herkesin ayağını “yorganına göre” uzatması gerektiği bir zamandır. Bu “herşeyin” içine ne girer, “yorganın boyu” ne kadardır ve nasıl belirlenir gibi sorular kendi başlarına önemli olsa da bu sorular kimseyi ilgilendirmez. Herkes kendi başına ve kendi için bu soruların cevaplarını bulma ve bu cevaplara uygun biçimde davranmak zorundadır. Dünya böyle bir dünyadır.

 Ama hemen aklınıza şöyle bir sorunun takılacağını da düşünebiliyorum doğrusu: peki ama madem verilen her hizmetin bir karşılığı var neden mesela tuvaletleri de paralı yapmıyorlar? Bu soruya sağduyunuzla bir cevap bulabilirsiniz kuşkusuz. Mesela uçakta tuvalete gitmek “insani bir ihtiyaçtır” da ondan gibilerinden.

Eğer bu cevapta herhangi bir doğruluk payı varsa o zaman iktisadi olanla ekonomik olan arasında örtüşmeyen bir boşluğun olduğunu görmeniz gerek. Yani insana ait olan “şeylerin” bazılarını fiyatlamanız mümkün değildir. Mümkünse de doğru değildir. Çünkü böyle bir yaklaşım insana ve “insan olmaya” uygun değildir.

Geçen yazımda İDO’nun Eskihisar-Topçular hattında tüketicilerine fiyat ayrımcılığı yaptığı ile yazdıklarımı da bu çerçevede düşünün. Herkesin karşıya geçmek üzere geldiği iskelede “yorganı” daha büyük olana öncelik verdiği uygulamasını.

Biliyorum bu türden sorular pek fazla kimseyi ilgilendirmiyor. Ama dünyanın bu gidişinin kendi tersini de filizlendirdiğini ummak çok yanlış olmaz. Amerika’da “Biz yüzde 99’uz, onlar ise yüzde 1”diyerek meydanları dolduranlar aslında böyle bir gelişmenin de işaretini taşıyorlar.

Darısı başımıza olsun!

erolkatircioglu@gmail.com