Çıplak gözle olanlara baktığımızda hâlâ toplum olamamış bir toplum olduğumuzu görmemek mümkün değil. Başlangıçta nasıl bir toplumsak hâlâ öyle bir toplum olmaya devam ediyoruz. Bölük bölük farklılıkları olduğu halde iktidardaki “Cumhuriyetçi” (isterseniz Kemalist diyelim) kadroların tanımladığı “milliyetçi” bir şemsiye altında aynı coğrafyada yaşayan bir topluluk.

Bu çerçevede yakın zamanda tanık olduğumuz siyasi çatışmaya “Cumhuriyetçi” kimlikle “İslami”kimlik arasındaki bir kol güreşi olarak bakabiliriz. Sonuçta bu güreşi İslami kimliğin kazandığını ya da kazanmakta olduğunu söylemek mümkün ama buradan gerçek anlamda demokratik bir topluma evrilebileceğimizi iddia etmek çok zor.

Bir başka deyişle toplum, Cumhuriyet kurulduğundan bu yana kendi “kimlik”leri etrafında yaşayan bir topluluklar topluluğu olduğu için buradaki siyaset de her zaman “kimlik”ler üzerinden yapılan bir faaliyet olmuş. Bu nedenle de bizde sınıflar üzerinden bir siyaset neredeyse hiç olmadı. Hemen hemen bütün partiler “Atatürkçü” partiler olmak durumunda oldukları için de hiçbir parti net olarak ne işverenlerin ve ne de işçilerin partisi olabildi, kimliklerini ise ancak semboller düzeyinde kullanabildi vs.

Ama dönem değişti. Küreselleşmenin yarattığı hengâmede ekonomik yapılar gibi siyasi yapılar da değişti. Değişim dinamikleri ulus-devletlerin dışına çıktıkça, ulus-devletler zayıflamaya, ulus-devletler zayıflamaya başladığında da eski ulus-devlet hegemonyaları sarsılmaya başladı. Sonuçta ulus-devletlerin içindeki kimlikler güneşin altında yerlerini istemeye başladılar. Günümüzde sınıf savaşlarından çok kimlik savaşları görülmesi de bence bu nedenle.

Bunları yazmamın nedeni ise bir zamandan beri Başbakan Erdoğan’dan gelen işaretler. Seçim sonrasında meşhur balkon konuşmalarında “herkesin başbakanı” olacağını söylemiş bir Erdoğan’ın bugün yalnızca kendisinin kimliği olan “muhafazakâr”ların başbakanı gibi konuşuyor olması doğrusu şaşırtıcı değilse de yadırgatıcı.

Başbakan Erdoğan’ın demokrasi anlayışının günümüzdeki demokrasi anlayışlarıyla pek örtüşmediği bilinen bir konu. Ama kendisini yönlendiren danışmanlarının, Başbakan’a, bu siyaset anlayışıyla yaptığının, farklı kimliklerin bir türlü buluşamadığı ve bu nedenle de bir türlü toplum olamayan bir toplumda bir “kimlik siyaseti” yapmak olduğunu söylemeliler. Bizim ihtiyacımızın ise kimlikler üzerinden olsa bile kimlikleri reddeden ve bu anlamda bir birlikte yaşama imkânı yaratabilecek yeni bir demokrasi anlayışı olması gerektiğini de...

Başbakan Erdoğan’ın “Dindar bir gençlik yetiştireceğiz” sözü bu anlamda “demokrat” sıfatını hiç hak etmeyen “muhafazakâr İslami” bir kimlik içinden söylenmiş bir söz.

Bence bugünün dünyasında –sorunlu olsa bile– “trüf mantarı yetiştireceğiz” diyebilirsiniz belki ama “Dindar bir gençlik yetiştireceğiz” sözünü aynı rahatlıkla söyleyemezsiniz. Kaldı ki Fransızların “kara elmas” dediği bu mantarı yetiştirmek için bile ilgili aktörlerle bir etkileşim içine girmeniz gerekir.

Eğer öyleyse, yani “kimlik” siyaseti meşru ise, Başbakan tüm toplumun değil de kendisinin temsil ettiğini düşündüğü “muhafazakâr” kimliğin başbakanı ise o zaman niye Kürtlere siz kimlik siyaset yapıyorsunuz, Türkiye’nin partisi olamıyorsunuz diye eleştiri yapıyorsunuz ki?

İnsanlar bir ölçüde doğal olarak kendi kimlikleri üzerinden siyaset yaparlar. Ama günümüzün modern toplumları tek tip, tek kimlikli toplumlar değiller. Aksine son derece karmaşık, yığınla farklılığın olduğu toplumlar. Eğer bu toplumları “demokrasi” ile yöneteceksek tek tek kimlikleri aşan yeni bir kimliğe, demokrat bir kimliğe ihtiyaç var. Aksi durumda kimlik siyasetlerinin kimlik çatışmaları üretmesi kaçınılmaz. Maalesef bizde görünen, hükümetin de böyle çatışmacı bir yola yönelmiş olduğu.

erolkatircioglu@gmail.com