Türkiye’nin, Suriyeli muhaliflerin mücadelelerini desteklemesinin gerekçesi olarak “Suriyeliler ecdadımızın bize bıraktıkları mirastır, o nedenle destekliyoruz” cümlesiyle “Suriyeliler despot bir güç tarafından mağdur edilen komşu bir halktır, o nedenle onları destekliyoruz” cümlesi arasındaki fark nedir sizce?

Ya da “Biz, kişi doğduğunda nasıl doğmuşsa onu öyle kabul eden bir medeniyetten geliyoruz; kim olursa olsun, Kürt, Türk, Çerkes, Laz, Alevi, Sünni farketmez, bizim için herkes kıymetlidir” cümlesiyle “Kürt, Türk, Çerkes, Laz, Alevi, Sünni farketmez, kültürel kökeni ne olursa olsun farklı kültürel geleneklerin eşitlik esasına dayanarak birarada yaşamaları esastır” cümlesi arasında ne fark vardır dersiniz?

Yukarıdaki cümlelerin birincileri, geçen hafta Başbakan Erdoğan tarafından kullanıldı, ikinciler ise kendine “demokrat” diyen herhangi biri tarafından kullanılabilirdi.

Doğrusu bu cümlelerin üzerine düşündükçe Türkiye’deki siyasetin “naturası” ile ilgili çok şey çıkarılabilir diye düşünüyorum. Birincisinde, Başbakan bir siyasi hattın temsilcisi olarak Suriye’ye olan ilgimizi, “ecdad” ve “miras” kavramlarına bağlayarak ifade ediyor; bir demokratın bağlayabileceği“insanlık”, “ezilen bir halk”, “komşuluk” gibi kavramları kullanmıyor.

İkincisinde ise Başbakan özetle; biz, bir insanın ayrımcılığa esas olabilecek bütün özelliklerini reddeden bir “medeniyetten” geldiğimizden dolayı ayrımcılığı reddediyoruz ve o nedenle de birlikte yaşamaktan yanayız diyor. Öte yandan “demokrat” biri de benzer biçimde ayrımcılığa karşı olduğunu söylüyor ama bu durumu bir “medeniyete” değil, “eşitlik esasına dayanan bir birlikte yaşam”düşüncesine bağlıyor.

Gördüğünüz gibi her iki siyasi pozisyon da, biri Suriye bağlamında, diğeri ise birlikte yaşam bağlamında birbirlerine çok benziyorlar. İki ifadenin de işaret ettikleri şey neredeyse aynı.

Aynı mı sahiden?

Dönüp cümlelere yeniden baktığımızda Başbakan’ın konuşmasıyla herhangi bir demokrat kişinin konuşması arasında, Başbakan’ın, “biz” ve “medeniyetimiz” kelimeleriyle işaret ettiği ile;“insanlık”, “komşuluk”, “eşitlik esasına dayalı bir birliktelik”ten söz eden bir demokratın işaret ettikleri arasında hem bir benzerliğin ve hem de bir benzemezliğin olduğunu görmemiz gerekiyor.

Başbakan’ın “biz”le kastettiği kimler? Hangi “medeniyet”ten söz ediyor? Türklerden mi? Osmanlılardan mı? Yoksa İslamiyet’ten mi söz ediyor? Yoksa her üçünden mi?

Bu sorulara cevap vermemiz çok zor ama kesin olan bir şey varsa Başbakan Batı’dan söz etmiyor. Kendini ait hissettiği İslam, Osmanlı ve Türk bir kültür dünyası içinden konuşuyor. O nedenle de örneğimizdeki “demokrat”tan ayrılıyor. Çünkü “demokrat”, daha çok“evrensel olandan”, “ ilkesel olandan”, “hak ve hukuktan” söz eden biri.

Diyebilirsiniz ki “olsun; biz Batı medeniyetinin değil Doğu’nun çocuklarıyız. O nedenle de Başbakan’ın kendi kültürel dünyası içinden konuşması normal ve doğaldır. Hem üstelik söyledikleri bir ‘demokrat’ın sözleriyle de örtüşmüyor mu? O da zaten kendine ‘Müslüman demokrat’ dememiş miydi? O zaman ne?”

Ama bu durumda “bizim ecdadımız” işin içine girince, “bizim medeniyetimiz” işin içine girince,“bizim için kıymetlidirler” cümleciği işin içine girince “biz” her kimsek daha üstün, daha güçlü ve daha adilmişiz gibi olmuyor muyuz? Oysa bir toplum için böylesi özellikler yalnızca geçmişin mirası üzerinden değil, bugün halkınıza ve komşularınıza nasıl baktığınıza ve onlara nasıl davrandığınıza göre biçimlenir. Bunun da “hak ve hukukla” ve “ilkesel olmakla” yakından ilgili olduğu açık.

Bütün bu nedenlerle de Başbakan siyasette, bütün çabasına rağmen “yerel” kalıyor, “kimlik siyaseti” yapıyor ve “evrensel” üzerinden yürüyemiyor. Toplumumuzdaki siyasi tartışmanın da derinlerinde bence bu var.

erolkatircioglu@gmail.com