Bahtsız Ukrayna’nın dev komşusuyla olan sorunları bitecek gibi görünmüyor. Putin’in Rusya’sı, güç gösterisinden başı dönmüş vaziyette 21. yüzyıldaki yerini pekiştirdiğini sanırken, uzun vadede bindiği dalı kestiğinin farkında değil. Yıllardır süren beyin ve sermaye göçünde Ukrayna krizi nedeniyle gözle görülür bir artış olduğunu söylüyor uzmanlar. Rusya Ukrayna’yı güle oynaya parçalarkenkomşusunun kendi gibi federal bir yapıya sahip olması gerektiğini söylüyor. Peki, acaba Rusya, devletin adında ifade edildiği gibi federal bir ülke mi? Elbet de değil.

Sovyet sonrası Rusya’nın anayasası 1993’te referandumla kabul edildi. Yeni anayasada Rusya “federal başkanlık cumhuriyeti” olarak tanımlanıyor. Başkan’ın kudretli Vladimir Putin olması bu makama ayrı bir anlam yüklüyor. Ama Putin veya başka biri, Rusya’da Başkan’ın devasa yetkileri var. Yürütme Başkan’da, yasama Başkan’ın partisinde, yargı ise tamamen kontrol altında. Başkan’a doğrudan bağlı ve onun tarafından atanan memur sayısı 75.000 civarında. Bunların çoğu devlet şirketlerinde çalışıyor. Bu memur ordusunun yanında bölge yöneticileri de Putin tarafından tayin ediliyor.

Rusya’da altı farklı federe yapı var ve farklı yetkilere sahipler. Oblast olarak adlandırılan vilayetler 47 tane, kray olarak adlandırılan geniş vilâyetler sekiz tane, Moskova ve St. Petersburg iki federal kent olarak geçiyor, nüfusu ağırlıklı olarak Rus olmayan 21 cumhuriyet mevcut, dört özerk okrug ve özerk Yahudi oblastıyla tablo tamamlanıyor. Şaibeli bir referandumla Ukrayna’dan ayrılan Kırım, Moskova’ya bir cumhuriyet olarak tanınma talebinde bulundu. Bu 83 “kâğıt üzerinde federe” yapı Rusya’nın senatosu konumundaki Federasyon Konseyi’nde ikişer üye tarafından temsil ediliyor. 166 üyeli Konsey’de üyelerin yarısı yerel organlarca diğer yarısı bölge valisi tarafından tayin edilip yerel organlarca onaylanıyor.

Yalnız, Putin 1993 Anayasasının 83 bölgede doğrudan vali seçimi yapılmasını öngören maddesini 2004’te değiştirerek vali seçimini de kendisine bağladı.2009’da halefi Medvedev valilerin doğrudan seçimini geri getirse de Putin yeniden başkan olur olmaz eski sisteme döndü. Bugün Rusya’nın 83 federe bölgesinde yapılan vali seçimleri Putin’in önceden onayladığı listeler üzerinden yapılıyor. Bu anlamda Rusya’ya federasyon demek mümkün değil. Devasa Rusya’nın sorunu görünürde ademimerkeziyetçi olup esasen son derece merkeziyetçi olması.

Muhalif siyasetçi Vladimir Rizkov’un demesiyle: “Çar’ın yetkileri aristokrasi tarafından sınırlanırdı; Komünist Partisi aparatçikleri Genel Sekreteri kontrol ederlerdi. Bugün Başkan parlamentoyu, senatoyu, bölgeleri, bürokrasiyi, istihbaratı, petrolü, gazı yani her şeyi kontrol ediyor.”

Putin’de vücut bulan bu total iktidar, kuvvetler birliği demek. Yasama- yürütme- yargı arasındaki yatay denge ve denetlemenin, Putin’in icraatı ve partisi Birleşik Rusya’nın hegemonyası sayesinde fiilen kalktığı, merkezle federe yapılar arasındaki dikey denge ve denetlemenin de hukuken kalktığı bir yönetim biçimi. Tayyip Erdoğan’ın gönlünde yatan yönetim işte bu kuvvetler birliğiyle oluşan total iktidar. Ancak bir farkla: Türkiye’de federe yapı yok. Bu bağlamda, Kürdistan bölgesi için telaffuz edilen yeni özerk yapının, iktidarın planlarında Rus modelinden öteye geçeceğini düşünmek ham hayaldir.

2012’de yeniden başkan olan Putin anayasa uyarınca bir altı yıl daha seçilebilir. Böylece, eğer olağanüstü bir gelişme olmazsa 2024’e kadar Rusya’nın başında demek. Bakalım Putin mi, bizimki mi iktidarda daha uzun ömürlü olacak.

cengizaktar@gmail.com