Yıllar önce Mimarlar Odası’nın düzenlediği bir toplantıya gitmiştim. Çoğu mimar olan konuşmacılar, ülkemizde egemen olan kapkaççı müteahhit düzeni hakkında esip savuruyorlardı. Kapitalist soygun düzeni değişmeden şehirlerimizdeki çirkinliklerin ortadan kalkmayacağını söylüyorlardı. Toplantıya ara verilince, İstanbul Mimarlar Odası’nın yöneticilerinden birine yaklaşıp bir önerim olduğunu söyledim. “Nedir” diye sorduğunda anlattım:

“Mimarlar Odası olarak size bir yarışma düzenlemeyi teklif ediyorum: İstanbul’da En Çirkin Bina Yarışması. Bu yarışmaya insanlar çirkin binaların fotoğraflarını çekerek katılacaklar. Jüri kurulacak ve fotoğraflara bakarak Yılın En Çirkin Binası’nı seçecek. Jürinin kararından sonra bu binaların profesyonel fotoğrafları çekilecek. Birinci, ikinci ve diğer dereceler açıklanarak fotoğraflar sergilenecek, en çirkin binayı bulanlara ödül verilecek.”

Önce muhatabım gülümsedi. “Neden olmasın?” dedi. Ben de devam ettim: “Biliyorsunuz, bu kentteki çirkin binaların çoğunun ruhsatı var. Her ruhsatlı binanın da mimari projesi var. Projeler belediye ve tapu arşivlerinde saklanır. Çirkin binaların projesinin altında imzası olan mimarların ve mühendislerin isimlerini, hangi fakülteden, hangi yıl mezun olduklarını da yazalım. Ayrıca, mimarların bitirme projelerini hangi profesör ile yaptıklarını okulların arşivinden bulup ilave edelim. Böylece, çarpık sistemin sadece müteahhitler tarafını değil, aynı zamanda kendi mesleklerine saygısı olmayan, sorumsuz mimar ve hocaları da deşifre etmiş oluruz.” Tahmin edebileceğiniz gibi, muhatabım yüzünü buruşturarak yanımdan ayrıldı.

Van depreminden sonra, TMMOB, İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı Serdar Harp ile yapılan bir mülakat yayımlandı. Serdar Harp’in söylediklerini okuyunca ben o toplantıyı hatırladım. Sn. Harp şöyle diyor:

“Bölgede yıkılan binalar, yer seçiminden başlayarak yapı üretim süreçlerinde yeterli mühendislik, mimarlık hizmetlerinin alınmadığını ve denetlenmediğini gösteriyor. Yıkıma uğrayan köylerdeki yapıların, tüm ülkede olduğu gibi hiçbir mühendislik mimarlık hizmeti almadığı, pek çoğunun taş, toprak malzemeyle gelişigüzel inşa edildiğini gördük. Haliyle yıkım da büyük oldu. Van’daki yapıların ise çoğu kaçak. Ne projeleri ne de ruhsatları bulunmuyor. İncelemelerimizde yan yana aynı tarihlerde yapılmış, aynı yükseklikteki binalardan birinin tek çatlağa dahi sahip olmadığını, diğerinin ise tosttabir ettiğimiz duruma geldiğini gözlemledik. Yıkılan binaların 1998’de yapıldığını, ancak bu tarihten sonra yapılan binalarda da ciddi hasarlar bulunduğunu tespit ettik. Örneğin, öğrenci yurt binası 2005 yılında yapılmış ve 2006 yılında hizmete girmişti. (Ancak, buna rağmen binada büyük hasar var/ ya da yıkılmış.) Sonuç olarak, afet bölgesi ilan edilen Van Gölü kıyısında kamu kurumlarının yer seçmesine, tarım arazileriyle gevşek zemine sahip ovalarda çok katlı yapılaşmaya izin veren anlayış, Van ve Erciş’teki görüntünün ortaya çıkmasına neden oldu” (Taraf, 27 ekim).

Köydeki binaların kaçak veya mühendislik hizmeti almadan yapılmış olmasını anlayabiliyoruz. Peki, Serdar Harp’in tabiri ile “tost” olan kamu binalarının da projesi, mimarı veya mühendisi yok mu? Konu, kamu binalarına gelince Serdar Harp bu kez lafı değiştirip, meseleyi AKP’li müteahhitlere ve denetim eksikliğine getiriyor:

“Kamu yapılarında denetim yok. Kâr etmek isteyen firmalar inşaat maliyetlerini düşürüyor. Bunu ya düşük maliyetli işçilik ya da malzemeden çalarak yapıyorlar. Kamu yapılarında bu ortaya çıkıyor. Depremler sonrası en çok zarar gören kamu binaları oluyor.”

Bir hatırlatma yapalım: Türkiye’de mimarlık veya mühendislik yapmak için sadece üniversite diploması yetmez. Mimar ve Mühendis Odalarına üye olmak şarttır. Serdar Harp ve diğer TMMOB yöneticileri, hiç inşaata gitmeden projelerin altına para karşılığı imza atan, müteahhitten parayı alıp denetim yapmayan üyelerinin oda kayıtlarını artık silmek zorundadır.

1999 Marmara depreminde olduğu gibi birkaç müteahhidi içeri atarak bu rezaletin üzeri örtülemez. Van Cumhuriyet Savcılığı’nın tost olan binalar hakkında soruşturma başlattığını biliyoruz. Eğer, TMMOB yöneticileri bu binaların projesinde imzası olan üyeleri hakkında soruşturma başlatmazsa, Van’daki cinayette suç ortağı olduklarına karar verebiliriz. Artık sadece hırsız müteahhitlere değil, sorumsuz mimar ve mühendislere de hesap sormanın vakti gelmiştir.

ayhanaktar@gmail.com