2016’ya Suudi Şii din adamı ve politik aktivist Nimr al-Nimr’in Suudi Arabistan rejimi tarafından “terörist” olduğu gerekçesiyle idam edilmesiyle birlikte Ortadoğu’daki gerilimin tehlikeli bir seviyeye ulaştığı endişesiyle girdik.

İran ve Suudi Arabistan arasındaki bu gerginlik yeni değil. Her iki ülke de yıllardır Ortadoğu’da çeşitli zamanlarda bu tür gerginlikler yaşadı. Örneğin Yemen’de halen devam etmekte olan savaş bunlardan bir tanesi ve oradaki durumun da, arada ilan edilen ateşkeslere rağmen kısa sürede değişmesi beklenmiyor.

Ancak Nimr al-Nimr’in idamının bölgede hiçbir şeyi değiştirmediğini söylemek de doğru olmaz. Bunun Suudi Arabistan tarafından bilinçli bir şekilde yapılmış bir hamle olduğu çok açık. Nimr al-Nimr ve onun gibi aktivistler daha önce defalarca tutuklanmışlardı ancak Suudi Arabistan’da yıllardır hiçbir Şii din adamı asılmamıştı.

Peki Suudi Arabistan neden şimdi böyle bir hamle yaptı?

Bunun yanıtı sadece mezhepçilik olamaz. Ortadoğu’da bugün mezhepçiliğin yükselişte olduğu bir gerçek ancak bunun da altında yatan bölgedeki politik gelişmeler. Dolayısıyla Suudi Arabistan’ın bu hamlesinin altında sadece dini farklılığa dayalı mezhepçilikten fazlası var. Birincisi, bu hamlede de ABD’nin Irak işgalinin sonuçlarını görüyoruz. İkincisi, Suriye’deki iç savaşta kartların yeniden dağıtılacağı yıl olan 2016’ya Suudi Arabistan bu hamleyle giriş yaparak hafife alınamayacağını gösterdi. Üçüncüsü, İran ile yapılan nükleer anlaşma Suudi Arabistan’ın en başından beri çok hoşuna gitmemişti. Ayrıca böylesi politik hamleleri mezhepçilik maskesi arkasına gizlemenin Suudi Arabistan gibi ülkeler açısından ülke içi her tür olası muhalefeti bastırmanın aracı olduğunu da unutmamak lazım.

Suudi Arabistan’ın bu idam hamlesi onun hem gücünün hem de güçsüzlüğünün göstergesi. Arap devrimlerinin yenilmesiyle Suudi Arabistan bölgede yükseldi. Türkiye ve Katar gibi ülkelerle birlikte oluşturduğu Sünni cephe onu daha da güçlü kıldı. Ancak Suriye ve Yemen’deki öngörülemez iç savaş ve İran ile yapılan nükleer anlaşma onun zayıf noktalarını oluşturuyor.

Dolayısıyla Suudi Arabistan da zayıf yönlerini kapatıp güçlü yönlerini öne çıkarmak için her fırsatta İran’a meydan okuyor, mezhepçiliği öne çıkararak gerçek politik tartışmaların üzerini örtüyor.

Fakat bu mezhepçilik oyunu Ortadoğu’nun son geldiği noktada artık çok tehlikeli olabilir. Fitili bir kez ateşlediğinizde onu söndürmek artık eskisi kadar kolay olmayabilir.

Arife Köse

arifekose@gmail.com

(Sosyalist İşçi)