Merkez Bankası, sınıf mücadelesinin merkezinde

Bundan sonra muhalefetin önündeki en büyük engel, muhalefette görünüp Şimşek politikalarına destek verenlerdir. Somut olarak Merkez Bankası’nın bu önerisinin boşa çıkarılması, milyonlarca insanın gündelik yaşam mücadelesi açısından kritik önemdedir. Dolayısıyla konu teknik değil, ekonomi politiktir

2023 ve 2024 seçimleri karşılaştırması: Halkın kemerini sıkan kaybetti

Ekonomik zor iktidar bloğunu, özellikle onun siyasal İslam kanadını çatlattı ve bazı bölgelerde Yeniden Refah Partisi iktidara karşı yönelen tepkinin adresi oldu. CHP ise, geçen yıldan farklı olarak kemer sıkmanın yarattığı yaraları sarmayı vaat ederek yerel seçimlerden tarihi bir zaferle çıkabildi.

Faiz artışları neyin göstergesi?

Açık ki, bu sürpriz faiz artışı Mehmet Şimşek yönetiminin başarısızlığını gösteriyor. Hem de muhalefetten aldığı bu muazzam desteğe rağmen ortaya çıkan bir başarısızlık bu. Bu faiz artış kararı sonrasında, özellikle 2024’ün ikinci yarısında ekonominin yavaşlamasını ve işsizliğin artmasını bekleyebiliriz.

Merkez Bankası'nın sınavı yeni başlıyor

Şimşek programının bir ‘şok terapisi’ olarak formüle edilmemiş olması, halen iktidarın iki sermaye fraksiyonu arasında bir denge gözetmeye çalıştığını gösteriyor. Ancak TCMB, daha fazla faiz artışına gitmek zorunda kalırsa, iktidar bloğuna yeni dahil olan sermaye kesimlerinin yavaş yavaş tasfiye olmaya başlayacağını görebiliriz.

Seçimden sonra ekonomi

Ekonomideki yavaşlama, yeni bir kur şoku ile karşılaşırsa ya da bunu önlemek için yeni bir faiz artışı yapılırsa, Şimşek programı raydan çıkabilir.

Türkiye’de otoriter neoliberalizmin yükselişi ve gerilemesi

2013 sonrası dönemi tanımlayan, otoriter neoliberalizm değil, onun krizidir. 2013 sonrasında otoriter neoliberalizmin krizi döneminde iktidar bazen (utangaç) kalkınmacı, bazen neoliberal politikalar uyguladı. Ancak onun hareket alanını genişleten, karşısında canlı bir emek hareketinin ve toplumsal muhalefetin olmamasıdır.

TCMB’nin oyun planı netleşiyor: Kuru tut, ücretleri baskıla

TCMB’ye hakim olan dar-ideolojik bakış, başta asgari ücret olmak üzere, genel olarak ücret artışlarını hedefe koyuyor. Oysa esas yapılması gereken, kritik sektörlerdeki firmaların süper kârlarının takip edilmesi ve gerekirse bu kârların vergilendirileceği mekanizmaların yaratılmasıdır.

Enflasyon neden düşmüyor?

Ortodoks inanca mensup olanlar, firma kârları rekorlar kırarken enflasyonun sorumlusu olarak çalışanların ücret artışlarını gösterebiliyor. Yani bu yaklaşımı savunanlar, zaten alım güçleri muazzam oranda gerilemiş ve milli gelirden aldığı pay düşmüş olan ücretli kesimleri enflasyonun müsebbibi olarak görmeye iman etmiş durumda.

TCMB’deki başkan değişikliği Şimşek’in rolünü perçinledi

TCMB’deki bu kritik görev değişiminin doğrudan sonucu, Şimşek’in yükünün daha da ağırlaşması oldu. Zira Şimşek uyguladığı programla hegemonik bir büyüme koalisyonu yaratmaya çalışıyor. Bunu nispeten dengeli bir şekilde yapmaya çalışıyor. Ancak bu denge hamlelerinin ve Şimşek’in manevra alanının bir sınırı var. O nedenle önümüzdeki dönemde odakta TCMB değil, Şimşek olacak.

Otoriterizmin değişen biçimleri

2008 krizi sonrasında, 1990’lar ve 2000’ler boyunca uygulanan piyasa reformlarına itiraz, yükselen yeni milliyetçi-muhafazakar güçler tarafından temsil edildi. Bohle ve meslektaşları, Covid-19 döneminin ise üç açıdan otoriter rejimlerin kalıcılaşmasının yolunu açtığını ileri sürüyor:

Küreselleşme sonrası: Yükselen yeni milliyetçilik

Son yıllarda iktisadi, siyasi, ekolojik ve jeopolitik sorunların derinleşmesiyle şekillenen çoklu kriz döneminde pek çok ülkede hoşnutsuzlukları örgütleyen yeni milliyetçiliğin neoliberal ve muhafazakar tonları oldu.

Çoklu kriz, Davos ve küresel ara rejim: Batı cephesinde yeni bir şey var mı?

‘Batı cephesinde’ yani önemli kapitalist merkezlerde kritik değişimler yaşandığını düşünüyorum. Özellikle ABD, Almanya ve Çin’i merkez alıp, bu ülkelerin etrafındaki ticaret alanlarını da eklediğimizde ortaya çıkan üç kutup arasındaki ilişkiler, önümüzdeki dönemi şekillendirecek temel dinamiklerden biri olacak.

Şimşek’in (işsizlikle) sınavı yeni başlıyor

Kasım ayına ait işsizlik ve sanayi üretimi verileri, faiz artışlarının faturasının çıkmaya başladığını gösteriyor. Ekonomi yavaşlıyor ve bunun faturası artan işsizlik olarak çıkmaya başlıyor.

2024’te Dünya ve Türkiye

2024’teki ekonomik gidişata baktığımızda, küresel ekonomik gündemi merkez ülkelerin faiz indirimleri belirleyecek. Fed’e paralel bir şekilde AB merkez bankasının da faiz indirimlerine başlayacağı bekleniyor. Türkiye'de ise, ocak ayında faiz artışının sonuna gelmiş olacağız. Bundan sonrası enflasyonun gidişatına göre şekillenecek.

Nebati’den Şimşek’e: Süreklilikler, değişimler

Ekonomi yönetimindeki değişim yanında Nebati ile Şimşek yönetimleri arasındaki sürekliliklere bakıldığında, ilk anda düşünülenden daha fazla konuda sürekliliklerin olduğu görülecektir.

Demokrasi, yatırımlar ve kapitalizm

Kapitalizmin varlığı, zorunlu olarak demokrasiyi gerektirmez. Ancak bu, kapitalist üretim tarzı hüküm sürerken demokratik kazanımların gerçekleşemeyeceği anlamına gelmiyor. Kritik olan, bu demokratik gelişmenin sistemin işleyişinin zorunlu bir sonucu olmadığı.

Ekonomi yavaşlarken işsizlik nasıl düşüyor?

Önümüzdeki yıl TCMB’nin beklediği gibi çok düşük bir büyüme ile geçecekse, işsizlik oranının bu seviyede kalması mümkün değil. Yani çelişkili gibi görünen veriler kısa süre sonra yeniden uyumlu hale gelebilir. Ancak ilginç bir geçiş dönemden geçtiğimiz kesin.

Büyüme durdu, daralma geliyor

Bugün iktidar saflarına geçmiş dünün ateşli muhalifleri iktidarın uyguladığı kemer sıkma programını parlatadursun, bu program hayat pahalılığı krizinin faturasını çalışanların üzerine yıkmaktan başka bir şey yapmıyor.

Seçimler, ekonomi ve muhalefet

Muhalefetin ufkunun bu kadar sığ olması, iktidarın elini muazzam şekilde kolaylaştırdı. Seçim öncesinde Mehmet Şimşek’in adı zikredilerek muhalefetin altı oyuldu. Seçim sonrasında ise Altılı Masa muhalifleri AKP’ye huruç etti. Dünün Altılı Masa muhalifleri, şimdi ekonomi yönetiminin uyguladığı ve hayat pahalılığı krizinin yükünü ücretli çalışanların üzerine yıkan ekonomi programına meşruiyet sağlamakla meşguller.

Polonya ve Türkiye: Büyüme modelleri, stratejileri ve sınıflar

Türkiye’de üzerinde uzlaşma sağlanan bir büyüme stratejisi yok. Bunun sonucunda ekonomik gidişat, büyük ölçüde ekonominin yapısal kısıtları (döviz bulma zorunluluğu) ve siyasi iktidarın öncelikleri (ekonomik büyümenin sürmesi ve istihdamın artması) tarafından şekillendiriliyor.

İşlemeyen iki model

Dönüp dolaşıp aynı noktaya geliyoruz. Karşımızda işlemeyen iki model var. 2021’deki para politikası deneyi, arkasında süper firma kârları ve hayat pahalılığı krizi bırakarak tarihe karıştı. Seçim sonrasında uygulanan politikanın başarı olması için de ekonomik durgunluk, talep daralması ve işsizlik artışı gerekiyor.

Şimşek programı Türkiye’yi krize sürüklüyor

Bu program eğer başarılı olursa, bizi 2013 yılına yani günümüzdeki birikim modeli krizinin başlangıç noktasına götürecek. Yani iktidarla bütünleşmiş muhalefetin iktisatçılarının alkışları eşliğinde, sürekli krizler yaratan bu ekonomik yapının yeniden üretilmesini sağlayacak.

Kemer sıkmanın ekonomi politiği ve 2024 seçimleri

İktidarın kemer sıkma programına yapılacak muhalefetin kim tarafından ve hangi söylem ve programla hayata geçirileceği giderek daha önemli hale geliyor. Zira aksi halde, Fatih Yaşlı’nın işaret ettiği ‘sağın alternatifi olarak sağ’ döngüsü ve bu kısır döngünün aldığı yeni biçimler, 2024 seçimlerini şekillendirecek.

İktidarla bütünleşen muhalefet

Bugün gerek enflasyon karşısında reel ücretlerin gerilemesinde, gerekse kurumsal muhalefetin iktidarla bütünleşmesinde, 2000’li yıllarda toplumsal muhalefetin tasfiyesi ve baskılanması yatmaktadır. Eğer bu tespit doğruysa, sadece seçimlere odaklanmak yerine, nasıl olur da toplumsal muhalefet olanakları daha da genişleyebilir sorusuna kafa yormak, sıkıştığımız bu cendereyi kırmanın yegâne yolu olarak görünüyor.

Muhalefetin ekonomi dili iktidara nasıl yarıyor?

Aktarılan/yorumlanan durum, olduğundan kötü tasvir edildiğinde iktidara bir hareket alanı açmış oluyor. Bu sayede iktidar, normalde harcaması gerekenden daha az bir çabayla elde ettiği ‘kötünün iyisi’ durumları başarı gibi sunabiliyor.

Çoklu kriz döneminde küresel kapitalizmin yeni eğilimleri ve Türkiye

Çoklu kriz ortamı, farklı sermaye fraksiyonlarının çıkarları doğrultusunda ve milliyetçi-muhafazakar güçlerin yönlendiriciliğinde şekilleniyor. Tüm bu tabloda soldan yana bir alternatif nasıl kurulabilir sorusu, gerek demokratikleşmenin, gerek iklim kriziyle daha etkin baş etme yollarının keşfedilmesinin, gerekse de kapitalizmin aşılacağı yeni üretim ve bölüşüm organizasyonlarının geliştirilmesi açısından kritik önemde duruyor.

Enflasyon ve sınıf mücadelesi

Hayat pahalılığı krizinin işçi sınıfı açısından en önemli sonucu, çalışanlar arasındaki rekabetin artmasıdır. Düşen reel ücretler, işsiz kalmanın maliyetini daha da artırdığı için çalışanların pazarlık gücü daha da gerilemektedir. Gerileyen pazarlık gücü ise, daha kötü çalışma koşullarına ve uzun çalışma saatlerine razı gelmeyi, neredeyse bir zorunluluk haline getirmektedir.

Hayat pahalılığı krizi

2021’deki para politikası deneyinin gerisinde, iktidarın siyasi öncelikleri ile rekabetçi kur talep eden sermaye kesimlerinin çıkarlarının uyumlanması yatmaktadır. Bu politika, her ne kadar enflasyonu patlatsa da, istihdamı koruyabilmiş ve 2023 seçimleri öncesi ilave istihdam sağlanabilmiştir. Yani uygulanan politika sonucunda daha fazla kişinin daha ucuza çalıştığı bir ekonomik yapı ortaya çıkmıştır.

Ekonomik kriz var mı yok mu?

Geleceğe kaçış stratejileri AKP’ye seçim kazandırsa da, birikim/büyüme modeli krizi giderek daha da derinleşmektedir. Bu ise, bir yandan politika yapıcıları 2013 öncesindeki ortodoksiye dönmeye zorlamakta, diğer yandan ise 2013 öncesine dönüş çabaları bizi ‘sıfır noktasına’ yani krizin başlangıç anına götürmektedir. Bu açmaz, Türkiye kapitalizminin krizini tanımlamaktadır. Sorun AKP ile sınırlı değildir, Altılı Masa iktidar olsaydı da aynı sorunla yüzleşmek zorunda kalacaktı.

AKP’nin yeni rotası şekilleniyor

Siyaset ile ekonomi arasındaki ilişkileri analize katarak yapılacak yorumların çok daha kritik ve açıklayıcı hale geldiği bir dönemden geçiyoruz. Bu iki alandan birini görmeyen analizler, daha önce defalarca olduğu gibi, bir kere daha bizi çıkmaz yollarda oyalamaya devam edecektir.

Yeni normal

2023 seçimlerinde AKP’nin iktidarını korumasının nedenlerden biri de istihdam artışlarıydı. Böylelikle yeni büyüme koalisyonunun kitle tabanı oluştu. Bu dönemde büyükşehirlerde yaşayan orta gelirli kesimler yeni büyüme koalisyonundan dışlandı ve bu 2023 seçimlerinde AKP’nin büyükşehirlerde eriyen oyları olarak karşımıza çıktı.

Emek hareketinin tasfiyesi ve seçimler

Emek hareketinin tasfiyesi, birkaç sendikanın kapanmasından çok öte bir anlam taşıyor. Zira bu tasfiye, siyasetin aksını değiştirdi. Emek hareketinin denklemde olmadığı bir siyasi düzlem, siyaseti Ankara’ya sıkıştırdı, siyasi elitler arası mücadeleye indirgedi ve apolitikleştirdi.

Otoriter konsolidasyonun kapısı aralandı-II: 2019’daki dönüm noktası

2019’daki ekonomik krizden çıkış, TCMB’nin politika faizini toplamda yüzde 12 kadar düşürmesiyle mümkün olmuştur. Normalde, Fed 2018’de zirvesini gördüğümüz faiz artışlarına 2019’da da devam etseydi TCMB’nin bu denli büyük bir faiz indirimine gitmesi mümkün olmayacaktı. Fed’in yaptığı bu ‘U-dönüşü’, AKP yönetimi için kritik bir hareket alanı açtı ve bu sayede yeni rejim inşasının ilk yılında yaşanan en büyük meydan okuma, yeni bir kredi genişlemesi dalgasıyla aşılabildi.

Otoriter konsolidasyonun kapısı aralandı-I

Yapısal krize karşı çözüm başkanlık sistemine geçmek ve milliyetçi-muhafazakar yeni bir ittifak ile yola devam etmek oldu. İktidar bloğunun siyasi ve bürokratik bileşenlerinde yaşanan bu değişim ve yeni rejimin inşa edilmesi olarak otoriter konsolidasyon girişimi, sermaye fraksiyonları arasındaki güç dengesine de yansıdı. Yapısal krizden çıkış için TÜSİAD’ın değil, MÜSİAD ve diğer sermaye gruplarının desteği ile yola devam edildi.

İktidarın piyasa disiplini ile imtihanı

Normale dönüşün ağırlığı

Öğrencilerin demokrasi mücadelesinden öğreneceklerimiz var

Sert bir süreç geliyor

Alternatif hegemonya projeleri

İktidarın manevra alanı ve sınırları

‘Politika alanı’ ile ilgili üç yaklaşım

Politika alanı ne zaman genişler?

Çevre ülkelerde ‘politika alanı’ genişliyor mu?

İktidar bloku içinde arayışlar

Yine mi 'vesayet'?

Albayrak’ı götüren büyüme

Bu ‘reform’la bahar gelir mi?

Ekonomide ‘U-dönüşü’ demokratikleşme değil otoriter konsolidasyon getirebilir

Korona sonrası dünya düzeni

AKP için tercih yapmadan ilerlemek zorlaşıyor

Yeni bir Bretton Woods

Neoliberalizm sorgulanıyor

AKP’nin mecburi ‘U-dönüşü’

Türkiye’de rejim sorunu ile ilgili bir tartışma

2020 küresel krizi çoktan başladı

Fed’in acil faiz indiriminin anlamı

Merkez Bankası yolun sonuna geldi

2020 TÜRKİYE’SİNİN MUHTEMEL MANZARASI

AKPnin planı Türkiyeye ne vaat ediyor?

AKP devrinin sonu mu?

2020 küresel krizi çoktan başladı

Fed’in acil faiz indiriminin anlamı

Merkez Bankası yolun sonuna geldi

2020 TÜRKİYE’SİNİN MUHTEMEL MANZARASI

AKPnin planı Türkiyeye ne vaat ediyor?

AKP devrinin sonu mu?

AKP’nin ‘korona krizi’ ile imtihanı

AKP devrinin sonu mu?

23 Haziran'a Kadar Ekonomik Durum Ne Olur?

Kapitalizmin krizi

Fırtınaya hazır olun

Fed’in 'U' dönüşü

Venezuela’nın krizi üzerine iki görüş

Davos 2019: Kapitalizmi kapitalistlerden korumak

(Neo)Liberalizm, demokrasiyi tasfiye ediyor

Kredi kartı borçları silinsin mi?

Stres testi sonuçları ne kadar gerçekçi?

2018-2019 krizinin aşamaları

2018’de adım adım krize

Beş soruda 2018-2019 ekonomik krizi

Ekonomideki gerçekler

Sanayi daralıyor, batık krediler ve işsizlik artıyor

Avrupa’da krizin nedenleri ve gidişatı

Müteahhit düzeni battı, alternatifler neler?

Dolar indi, kriz bitti mi?

İtalya ve AB arasındaki bütçe krizi

İktidarın anahtarı düşük faiz

‘En kötüsü’ henüz başlamadı

Sınıf mücadelesi ve kriz

Erdoğan’ın Almanya ziyaretinin önemi

Yapısal reformlar ve Batı Balkanlar'da otoriterizmin yükselişi