Referandumda neye “Evet”, neye “Hayır” denecek? Daha fazla bilmek isterseniz, gelin referandumda oylanacak maddelere dair kısa bir tur yapalım.

Hazırsanız, başlıyoruz:

1. Milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkarılıyor. (Teklif m. 2)

2. Milletvekili seçilme yaşı 25’ten 18’e indiriliyor. (Teklif m. 3)

3. Mevcut durumda, Meclis seçimleri 4 yılda bir, Cumhurbaşkanı seçimi 5 yılda bir farklı zamanlarda yapılıyor.

4. Teklifte Meclis ve Başkan seçimleri aynı güne getiriliyor. (Teklif m. 4)

5. Meclis’in seçimin yenilenmesine karar verebilme yetkisi değiştiriliyor. (Teklif m. 4 ve m. 11)

6. Mevcut durumda Cumhurbaşkanı seçimlerden sonra 45 gün içinde hükümet kurulamazsa seçimi yenileme kararı verebilir.

7. Teklifte, Başkan sebep göstermeden dilediği zaman Meclis seçimlerinin yenilenmesine karar verebilir. (Teklif m. 11)

8. Mevcut durumda Meclis basit çoğunlukla Meclis seçimlerini yenileme kararı verebilir.

9. Teklifte, Meclis ancak üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla (360 milletvekili) seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. (Teklif m. 11)

10. Meclis’in hükümeti güvenoyuyla denetlemesi kaldırılıyor. (Teklif m. 5)

11. Meclisin Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verme yetkisi kaldırılıyor. (Teklif m. 5)

12. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Bakanlıkların çalışmasına dair bilgi edinme ve denetim yolları başlığı kaldırılıyor.

13. Milletvekillerinin Bakanlara Sözlü Soru sorması kaldırılıyor. (Teklif m. 6)

14. Meclis’in Bakanlar Kurulu veya herhangi bir Bakan hakkında Gensoru önergesi vermesi (Güven oylaması talebi) kaldırılıyor. (Teklif m. 6)

15. Mevcut durumda, milletvekilleri yürütmenin başı olan Başbakana sözlü veya yazılı soru sorabiliyor.

16. Teklifte, Yürütmenin başı olacak olan Başkana soru sorulamıyor; ancak yardımcılarına ve bakanlarına sorulabiliyor. (Teklif m. 6)

17. Suç işlediği iddia edilen Bakanlarla ilgili Meclis soruşturması açılması zorlaşıyor.

18. Mevcut durumda, Başbakan veya Bakanlar hakkında 55 milletvekili soruşturma önergesi verebilir. (Üye tam sayısının 1/10) (Anayasa m. 100)

19. Mevcut durumda, Başbakan veya Bakanlarla ilgili Meclis Soruşturma önergesi basit çoğunlukla gündeme alınır.

20. Mevcut durumda, salt çoğunluk ile (276 milletvekili) suçlanan Başbakan veya Bakan Yüce Divan’a gönderilebilir. (Anayasa m. 100)

21. Teklifte, suçlanan Başkan Yardımcıları ve Bakanlar hakkında Meclisin salt çoğunluğu ile (301 milletvekili) soruşturma önergesi verilebilir.

22. Başkan Yardımcıları veya Bakanlara dair soruşturma önergesinin gündeme alınabilmesi için Meclisin 3/5’inin (360 milletvekili) oyu gerekir.

23. Suç işlediği iddia edilen Başkan Yardımcıları ve Bakanlar 400 milletvekilinin oyu ile Yüce Divan’a gönderilebilir. (Teklif m. 10)

24. Mevcut durumda, Meclis C.Başkanı’nın yeniden görüşülmek üzere geri gönderdiği bir kanunu aynen kabul ederse, C.Başkanı kanunu yayımlar.

25. Teklifte, Meclis C.Başkanı’nın geri gönderdiği bir kanunu salt çoğunlukla aynen kabul ederse (301 milletvekili) C.Başkanı kanunu yayımlar. (Teklif m. 16/C)

26. TBMM’nin bütçe ile ilgili yetkisi sınırlanacak şekilde yeniden düzenleniyor. (Anayasa m. 161-165; Teklif m. 15)

27. Cumhurbaşkanının “tarafsızlığı”, başlığıyla birlikte kaldırılıyor. (Teklif m. 7)

28. Mevcut durumda, Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve TBMM üyeliği sona erer. (Anayasa m. 101)

29. Teklifte, Cumhurbaşkanının varsa partisi ile ilişiği kesilir hükmü kaldırılıyor. Partili Başkanlığın yolu açılıyor (Teklif m. 7).

30. Parlamenter sistemden Başkanlık sistemine geçiliyor. Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu kaldırılıyor.

31. Mevcut durumda, Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından kullanılır ve yerine getirilir. (Anayasa m. 8)

32. Başbakan Bakanlar Kurulunun başkanıdır. Bakanlıklar arasında işbirliğini sağlar, hükümet işlerinin yürütmesini gözetir. (Anayasa m. 112)

33. Teklifte, yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından kullanılır ve yerine getirilir. (Teklif m. 16/A)

34. Teklifte, yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. (Teklif m. 8)

35. Mevcut durumda, Cumhurbaşkanına görevi başında bulunmadığı sürede TBMM Başkanı vekalet eder. (Anayasa m. 106)

36. Teklifte, seçilmemiş olan Başkan Yardımcısı, Başkana vekâlet eder ve Başkana ait yetkileri kullanır. (Teklif m. 10).

37. Teklifte, Başkan bir veya daha fazla Başkan Yardımcısı ile Bakanları atar ve görevlerine son verir. (Teklif m. 8)

38. Teklifte, Başkan üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verebilir. (Teklif m. 8)

39. Teklifte, Başkan üst kademe kamu yöneticilerinin atanmasına ilişkin usul ve esasları Başkanlık kararnamesiyle düzenler. (Teklif m. 8)

40. Teklifte, Başkan Milli güvenlik politikalarını belirler. (Teklif m. 8)

41. Teklifte, Başkan yürütmeye ilişkin konularda kararname çıkarır. (Teklif m. 8)

42. Teklifte, Başkan tek başına olağanüstü hal ilan edebilir ve Anayasa m.104 ile sınırlı olmadan OHAL kararnameleri çıkarabilir. (Teklif m. 12)

43. Mevcut durumda, Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri, yetkileri ve teşkilatı kanunla düzenlenir. (Anayasa m. 113)

44. Teklifte, Bakanlıkların kurulması, kaldırılması görevleri yetkileri, teşkilat yapısı Başkanlık kararnamesiyle düzenlenir. (Teklif m. 10)

45. Teklifte, Bakanlıkların merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Başkanlık kararnamesiyle düzenlenecektir. (Teklif m. 10)

46. Mevcut durumda, kamu tüzelkişiliği, ancak kanunla veya kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanılarak kurulur. (Anayasa m. 123)

47. Teklifte, kamu tüzelkişiliği, ancak kanunla veya cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulur. (Teklif m. 16/B)

48. Mevcut Anayasada, genelkurmay başkanının görev ve yetkileri kanunla düzenlenir. (Anayasa m. 117)

49. Teklifte, Genelkurmay başkanının görev ve yetkileri Başkanlık kararnamesi ile düzenlenecek şekilde, fıkra kaldırılıyor. (Teklif m. 16/E)

50. Mevcut, Millî Savunma Bakanlığının, Genelkurmay Başkanlığı ve Kuvvet Komutanları ile ilişkileri ve yetki alanı kanunla düzenlenir. (Anayasa m. 117)

51. Teklifte, Millî Savunma Bakanlığının, Genelkurmay Başkanlığı ve Kuvvet Komutanları ile ilişkileri ve yetki alanı kanunla düzenlenir maddesi kaldırılıyor. (Teklif m. 16/E)

52. Mevcut durumda, Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri kanunla düzenlenir. (Anayasa m. 118)

53. Teklifte, Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri C.Başkanı kararnamesiyle düzenlenir. (Teklif m. 16/B)

54. Teklifte, askeri yargıya dair Anayasa maddesi kaldırılıyor; disiplin mahkemeleri dışında askerî mahkeme kurulamaz. (Teklif m. 13, m. 16/E)

55. Mevcut durumda, Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir. (Anayasa m. 108)

56. Teklifte, Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri Başkanlık kararnamesiyle düzenlenir (Teklif m. 16/Ç)

57. Mevcut, Devlet Denetleme Kurulu Üyeleri ve Üyeleri içinden Başkanı, kanunda belirlenen nitelikteki kişiler arasından C.Başkanınca atanır. (Anayasa m. 108)

58. Teklifte, Başkan Devlet Denetleme Kurulunun Başkan ve üyelerini atar (Nitelik belirtilmiyor). (Teklif m. 16/Ç)

59. Mevcut durumda, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun (HSYK) 22 Asıl, 12 yedek üyesi bulunuyor. (Anayasa m. 159)

60. Mevcut durumda, 22 HSYK üyesinin 4’ünü C.Başkanı seçiyor. 16’sı hakim ve savcıların kendi arasında yaptıkları seçimle belirleniyor.

61. Teklifte, HSK üye sayısı 22’den 13’e indiriliyor. 6’sı Başkan, 7’si Meclis tarafından belirleniyor. (Teklif m. 14)

62. Anayasa değişikliği, referandumda kabul edilirse, C.Başkanının varsa partisi ile ilişiği kesilir maddesi hemen kalkıyor (Teklif 18/c)

63. Anayasa değişikliği, referandumda kabul edilirse, 30 gün içinde HSK üyeleri yeniden belirleniyor (Teklif 17/C)

Dost nasihati:

Referandumda ister “Evet” ister “Hayır” de; incele, tart, istediğin gibi karar ver; fakat gönül incitme, insanlığını terk etme.

**

Mevcut Anayasa maddelerine şuradan ulaşabilirsiniz:
https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2011.pdf

Referandumda oylanacak Anayasa değişikliği maddelerine şuradan ulaşabilirsiniz:
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/02/20170211-1.htm

Emre Bağce