Türkiye ve Rusya’nın imparatorluk mirasları, siyasi psikolojilerinde o kadar etkili ki, Suriye Savaşı üzerinden zıtlaşmalarında da bu zihinsel ve ruhsal izdüşümler açıkça ortada. Bu hezeyanları gözünüzde canlandıracak bir örnek verirsem, Rusya’nın “çok esprili” olmaya çaba gösteren Britanya Büyükelçiliği, 26 Kasım’da Twitter adresinden, Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi üzerinden çatışan iki İmparatorluğun o dönemki propaganda savaşından kalma bir posterini paylaştı. Çarlık Rusyası askerinin, Osmanlı İmparatorluğu’nu (posterin taşıdığı 1915 tarihinde tahtta olmayan) II. Abdülhamit’in temsil ettiği minik figürü küçümseyerek güldüğü, dönemin tipik milliyetçi- savaşçı posterlerinden biriydi bu. Öte yandan, “Bayırbucak Türkmenleri Krizi”nin tırmanmasıyla beraber, isimlerini sıkça duymaya başladığımız “Suriye Türkmen Ordusu”nun, Sultan Abdülhamit Han, Yavuz Sultan Selim, Fatih Sultan Mehmet Tugayları da, herhalde tesadüfî seçilmiş isimlere sahip değil.

“20. yüzyıl başı Kafkas Cephesi psikolojisi” için bir ironik çağrışım da, bölgede mevzilenen Çeçen savaşçıların varlığı.

Bir yüzyıl öncesine atıflar yapan 21. yüzyılın Türkiye- Rusya gerilim hattında, geçmiş- bugün- gelecek birbirine karışıyor. Zaman dilimleri birbirinin içinde eriyor; neyin ne zaman yaşanıldığını unutturan bir deliriyum (deliriyorum!) hâli geçiriliyor.

İki ülke ilişkileri ve yaşanan kriz, bir süre sonra yerini bambaşka bir havaya bırakabilir. Çok derin ilke ve uzlaşmaz ilke çatışmalarından çok, çatışan çıkarlar sözkonusu şu an. Seneye bu zamanlar, “düşman çatlatan” Putin ve Erdoğan’ı beraber görsem, ben hiç şaşırmam.

İki ülkenin de aynı mantıkta, fakat farklı hedefleri var; “dünya siyasetinin satranç oyununun” kurallarını kendilerine göre değiştirmek istiyorlar. Hedeflerinin gerçekleşmesini sağlayacak “dönüm noktası” da, masallardakini (veya macera filmlerindekini) andıran “mucize görevi” gerçekleştirmek: Rusya için Ukrayna, “Avrasya İmparatorluğu” olmanın kilidi; Türkiye içinse Suriye, Ortadoğu’ya uzanan “Avrasya İmparatorluğu olmanın” anahtarı. Rusya, Suriye üzerinden hâlâ Ukrayna Savaşı’nı sürdürüyor; Ukrayna tarafında saplandığı bataklığı, iç ve dış kamuoyunda “Suriye Savaşı’nın oyun kuran, yumruklarıyla dövüşen- ruhu/ zekâsıyla ibret veren barış havarisi” imajını pompalama yoluyla aşmaya çalışıyor. Türkiye ise, Suriye Savaşı’nın kazanan tarafı olmaya yaptığı maddi/ siyasi yatırımı artırdıkça atıran ve giderek Dostoyevski romanlarından çıkma karaktere dönüşen bir portre çiziyor.

“Bazen en imkânsız, en çılgın görünen fikir kafanızda öyle kuvvetli yer edinir ki, öyle veya böyle gerçekleşeceğini zannedersiniz... Dahası bu düşünce, şiddetli, güçlü bir arzuya eşlik ediyorsa, bazen onu kaçınılmaz, önceden belirlenmiş, kadere yazılmış, var olmaması, gerçekleşmemesi imkânsız bir şey gibi kabul edersiniz! Belki, burada başka bir şeyler, önsezilerin bir bileşimi, olağandışı bir irade, kendi hayal gücü ile kendini zehirleme veya buna benzer bir şeyler sözkonusudur...”

Dostoyevski’nin “Kumarbaz”ından bu satırlar, bana Suriye ile beraber Türkiye dış politikasında vücut bulan “büyük ülkü”, “ilhak” hâllerine de denk düşüyor gibime geliyor.

Kremlin, Türkiye’ye karşı ilk hamlesini aslında medya üzerinden yaptı: Russia Today ve Sputnik’in dış ayaklarını oluşturduğu, Rusya içinde de en çok izlenen televizyon kanalları başta olmak üzere medyanın her alanını kapsayan (özellikle de sosyal medya- lider aşkıyla yorum yapan mütecaviz trolller kimin icadıydı bir anımsayın) medyatik propaganda makinesini çalıştırdı.

Kasım ortasında, Prag’da düzenlenen “Popülizm ve Medya” konferansına katılmıştım; Avrupa’nın çeşitli yerlerinden gelen akademisyen ve gazetecilerin en büyük ilgi ve merak konusu Kremlin’in “algı savaşı” yürüten medyasıydı. Putin ve onun politik aktör olarak Rusya’yı temsil eden figüründe vücut bulan Kremlin ağı, Rusya’yı tüm kaynakları ve devlet yapısı ile istediği rotada ilerleten bir mekanizma oluşturmuştu. Medya da, Rusya halkını (ve ötesini) yönlendirmenin en önemli aracıydı. Rusya medyasının algı hükümdarlığı üzerine Where Nothing is True and Everything is Possible(Hiçbir Şeyin Doğru Olmadığı ve Herşeyin Mümkün Olduğu Yer) kitabının yazarı Peter Pomarantsev, “Bütün gününü, yaşam standartlarının zorlaması ve ‘insan yerine konmama’ duygusunu hissederek, güçsüzlük ve aşağılanma buhranlarıyla ezilerek geçiren birçok Rusyalı, akşam eve gelip de televizyonu açtığında, karşısında bir fantezi dünyası buluyor. O dünyada, Putin’in temsil ettiği Rusya, güçlü ve gururlu, kötüleri yeniyor, hak ettikleri dersi veriyor. Birden o, ezilme, güçsüzlük, çaresizlik hisleri yol oluyor ve ilahi bir misyonu yerine getiren bir bütünün parçası olmanın zevki ve huzuru bu olumsuz duyguların yerini alıyor” diyordu.

Belki de, haddinden fazla tanıdık hisler, hâller bunlar.

oneysezin@hotmail.com