Bir önceki yazıda otoriterleşmenin toplumsallaşmasını uzun bir alıntı ile açıklamaya çalışmıştım. Alıntının yapıldığı makale Etyen Mahçupyan’ın ‘İdeolojiler ve Modernite’ kitabından (s.31-33) alındı.

Kişisel olarak hayatımda önemli yeri olan Mahçupyan’ın yazdıklarını bizatihi hayata geçiren bir iktidara Davutoğlu’nun görevden alınmasına kadar destek vermesini ve bu anlamda sürecin parçası olmasına anlam veremesem de neden olduğunu anlayabiliyordum.

Ölümlü bir insan olma gerçeği ve ölmeden önce düşüncelerinin iktidarı bir biçimde etkilemesi, ölüm gerçeğini ortadan kaldırmadığı gibi hayata beklentinin tersine işledi.

AKP, beklentimizin aksine Türkiye’yi demokratikleştirmeyi değil, var olan devlet-toplum ilişkisini tahkim etti. İdeolojik olarak devlet değişmediği gibi sadece yönetici sınıf değişti.

Bu değişimin en önemli sonucu da Türkiye’yi Batılı yapan değerlerden uzaklaşması ve lideri olmaya özendiği Doğulu toplumlara benzemek oldu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın geçen hafta “donmuş” olan AB müzakereleri için “gerekirse referandum yaparız” çıkışı bu siyasal değişimin en önemli göstergesidir.

AKP iktidarının AB üyeliği hayali, Arap Baharı’ndan sonra tercih edilen politikalarla fiili olarak bitmiştir.

AB’nin üç boyutu

İngiltere’nin AB üyeliğinden ayrılma kararı, bu bağlamda iktidarın izlediği politikalara “AB dağılırken biz neden üye olalım” türünden propaganda malzemesi olmaktan başka bir işlevi olmayacaktır.

AB’nin geleceği ne olacak? AB küçülecek mi, dağılacak mı?

Önce şu soruya cevap arayalım; AB dendiğinde ne anlamlıyız? AB neyi ifade ediyor?

2. Dünya Savaşı’ndan sonra Batı Avrupa ülkeleri arasında iyi ilişkiler geliştirerek olası felaketleri önlemek üzere 6 ülke tarafından Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) olarak kuruldu.

Çeşitli genişleme süreçleriyle birlikte bugünkü halini alan AB, halen dünyanın en önemli uluslarüstü topluluğudur.

Bugün AB’ye baktığımızda, birliğin 3 boyutundan bahsetmek mümkün: Kültürel, ekonomik ve siyasi.

Güçlü değerler kıtası

Bugün AB dendiğinde akla gelen özelliği, kurumsallaştırdığı kültürel siyasal değerlerlerdir. Demokrasi, insan hakları ve özgürlükler başta olmak üzere, düşünce ve ifade, basın özgürlüğü gibi pek çok siyasi değerin evrensel norm haline gelmesinde AB’nin önemli katkısı vardır.

Bu açıdan AB, içindeki aşırılıklara rağmen güçlü siyasi değerler toplamı olarak gücünü korumaktadır.

Zayıf ekonomi, zayıf siyasal güç

Kültürel siyasal değerler konusunda güçlü normlar ortaya koyan AB, aynı başarıyı ne yazık ki ekonomik ve siyasi birlik olarak gösteremedi.

Özellikle ortak para birimine geçişte, ülkeler arasında ekonomik farklılıkları ve eşitsizlikleri yeterince dikkate alınmamasının maliyetini 2008’de başlayan küresel ekonomik kriz karşısında ödedi.

Ekonomik açıdan bu başarısızlığın bir yüzü de siyasal açıdan ortaya çıktı. 1989’de çift kutuplu dünyanın sona ermesinden sonra uluslarüstü birlik olarak küresel bir güç haline gelen AB, ne yazık ki bu gücünü, 2003’ten itibaren Ortadoğu’da yaşanan gelişmeler ve küresel krizler karşısında birlik olarak ortaya koyamadı.

Ekonomik ve siyasal alanlarda inisiyatif alamayan AB, bu alanları Almanya ve Fransa’nın tek başlarına inisiyatif almasıyla doldurmaya çalıştı. Arap Baharı’ndan sonrası süreçte hem Ortadoğu de hem de Kuzey Afrika’da bunu gördük.

AB referans olmaya devam edecektir

İngiltere’nin ortak para birimi ve vize konularında zaten birlik üyesi olmadığını düşündüğümüzde; AB’yi ekonomik ve siyasal olarak biraz daha zayıflatacağı kuşkusuzdur.

Bu süreçten sonra AB’nin önündeki yol ayrımı; gerçekten uluslarüstü birlik olmak ya da bugünkünden farklı birlik modelleri arasındadır.

AB gelecekte ekonomik ve siyasal olarak farklı bir yapıya dönüşebilir. AB dağılsa bile sahip olduğu güçlü kültürel siyasal değerler, tek tek ulus-devlet tarafından sahiplendikçe var olacaktır.

Otoriterleşmenin toplumsallaştığı bir dönemde; bu kültürel siyasal değerlere ihtiyacımız her gün artmaktadır.

m.aksoy@yenihayatgazetesi.com