Dış Borçlar ve Hazine Garantileri

Son Dakika

Mahfi Egilmez http://www.mahfiegilmez.com/

Tüm Yazıları

3.04.2021 00:00

Türkiye’nin Brüt ve Net Dış Borç Stoku

Aşağıdaki tablo 2020 sonu itibarıyla Türkiye’nin toplam dış borç stokunu gösteriyor (aksi belirtilmedikçe bu metindeki bütün veriler için kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı / Aylık Kamu Borç Yönetimi Raporu, Mart 2021.)

Görüleceği gibi toplam brüt dış borç stokumuz 2020 sonu itibarıyla 450,1 milyar dolar ve buna göre brüt dış borç yükümüz (Brüt Dış Borç Stoku / GSYH) yüzde 62,8’dir. Türkiye’nin brüt dış borç stokundan bazı alacaklar ve hesapların indirilmesiyle bulunan 2020 sonu net dış borç stoku 268,9 milyar dolardır ve buna göre net dış borç yükü (Net Dış Borç Stoku / GSYH) yüzde 37,5’dir.

Dış borç yükümüzün 2020’de artmasının iki nedeni vardır: (1) Dış borç stokunda artış olmuştur. (2) Dolar cinsinden GSYH’mizde düşüş olmuştur (2019’da 767 milyar dolar olan GSYH 2020’de 717 milyar dolara gerilemiştir.)

2020 Sonu İtibarıyla Hazine Garantilerinin Görünümü

Hazine Garantisi; borçlu kuruluş tarafından sağlanan dış borçlanmalar için verilen Hazine geri ödeme garantisi ile yap-işlet-devret, yap-işlet ve işletme hakkının devri ve/veya benzeri finansman modelleri çerçevesinde verilen Hazine yatırım garantisini ifade eder. Hazine garantisi, borcu alan kuruluşun vadesi geldiğinde borcu ödeyememesi halinde borcun Hazine tarafından ödeneceğinin garanti edilmesi demektir. Özel kesim kuruluşu tarafından vadesi geldiğinde ödenemeyen borç, özel kesim borcu olmaktan çıkar, kamu kesimi borcu haline dönüşür.

Hazine garantili dış borçlar ve proje kredilerini dört ayrı tabloda ele almak gerekiyor: (1) Dış kredilere verilen Hazine garantileri, (2) Hazine garantisi altında sağlanan dış krediler, (3) Hazinece borç üstlenimine tabi kredi anlaşmaları ve (4) Kamu-Özel İşbirliği Projelerine verilen Hazine garantileri.

Aşağıdaki tablo kamu kesimi ve özel kesim kuruluşlarının kullandığı dış kredilere verilen Hazine Garantilerini gösteriyor (1):

Aşağıdaki tablo Hazine garantisi altında sağlanan dış kredileri gösteriyor (2):

Aşağıdaki tabloda 2020 sonu itibarıyla borç üstlenimine tabi kredi anlaşmaları yer alıyor (3):

Aşağıdaki tablo 2020 yılsonu itibarıyla Kamu-Özel İşbirliği (KÖİ) Projelerinin sözleşme tutarlarını gösteriyor (4) (bu sözleşmelerin dış kredileri de Hazine garantisi altında bulunuyor.) (bu tablodaki veriler için kaynak: Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Kamu - Özel İşbirliğiyle Yürütülen Projeler.)

Değerlendirme

2020 sonu itibarıyla mevcut toplam 450,1 milyar dolarlık brüt dış borç toplamı burada değinilen 4 farklı hazine garantisi altında yapılmış dış borçlanmaları da kapsıyor. Hazine garantisi altında özel kesim kuruluşları tarafından alınmış bulunan borçlar ve krediler bir sorun çıkmadığı sürece (vadesi gelmediği veya vadesinde ödendiği sürece) özel kesim brüt dış borç stoku olarak görünen 255,6 milyar dolarlık toplamın içinde yer almaya devam edecek. Bunların vadesi geldiğinde ödenememesi halinde ise Hazine garantisi devreye girecek ve bu dış borçlar özel kesim dış borcu olmaktan çıkarak kamu kesimi borcu haline gelecek. Türkiye’nin risk primini (CDS) yükselten nedenlerden birisi budur. Montrö Boğazlar Sözleşmesi ve çevre sorunları çerçevesinde tartışılan Kanal İstanbul meselesinin bir de bu açıdan düşünülmesinde yarar var.