Halil Bilecen: Seçimler ve Kürtlerin değişen oyları

7 Haziran seçimleri Türkiyede 13 yıldır devam eden tek parti iktidarını bitirdi. Hiçbir parti tek başına hükümet kurmak için gerekli olan salt çoğunluğa (276 vekil) ulaşamadı.

Halil Bilecen: Seçimler ve Kürtlerin değişen oyları
11.07.2015 - 08:31
3974

 7 Haziran seçimleri Türkiye'de 13 yıldır devam eden tek parti iktidarını bitirdi. Hiçbir parti tek başına hükümet kurmak için gerekli olan salt çoğunluğa (276 vekil) ulaşamadı.

Seçimin bir diğer önemli sonucu da, bağımsız adaylar yerine, parti olarak seçime giren ve daha çok Kürtleri temsil eden HDP'nin yaklaşık yüzde 13 oy alması ve Türk milliyetçiliğini temsil eden MHP ile eşit sayıda (80) vekil çıkarmasıdır. Bu yazıda, Kürtlerin yoğun olarak yaşadıkları illerde 2011 ve 2015 seçimlerindeki oy oranlarına bakılarak, Kürtlerin oy tercihlerini değiştiren faktörler analiz edilecektir.

Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki bu yazıda bireysel oy tercihi verileri değil (individual-level data), Kürtlerin yoğun olarak yaşadıkları illerin verileri (state-level data) baz alınmıştır. Buna göre AKP, HDP ve CHP'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki illerden Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa, Siirt, Batman, Adıyaman, Şırnak ve Mardin; Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki illerden ise Ardahan, Kars, Iğdır, Van, Ağrı, Bitlis, Hakkari, Muş ve Bingöl'de son iki genel seçimde aldıkları oy oranları karşılaştırılmıştır. Şüphesiz Kürt nüfusunun fazla olduğu başta İstanbul olmak üzere çok sayıda il vardır; ancak yazının amacı daha çok Kürt kimliği ile bilinen illerdeki oy değişimini incelemek olduğundan bu 17 il ile yetinilmiştir.

Tablo'da, 3 partinin 17 ilde 2011 ve 2015 yıllarında aldıkları oy oranlarının ortalaması gösterilmektedir. 2011 seçiminde bu illerde HDP'den önceki parti olan BDP bağımsız adaylarla seçime girdiğinden, bağımsızların oy oranlarının yansıtıldığını belirtmek gerekir. Bu verilere göre, AKP'nin 2011 yılında belirtilen 17 ilde aldığı oy ortalaması yüzde 43,6 iken, 2015'te aldığı oy ortalaması yüzde 26,5'tir. HDP'nin ise 2011 yılında 17 ildeki oy ortalaması yüzde 39,5 iken, 2015'te yüzde 58,6'ya yükselmiştir. Yani AKP bu 17 ilin ortalamasına göre 2011 yılında 1. parti iken, 2015 yılında HDP 1. parti olmuştur. Rakamlar çok net göstermektedir ki AKP'nin belirtilen 17 ildeki yaklaşık yüzde 17'lik oy oranı 2015 yılında HDP'ye geçmiştir. HDP bu illerde yaklaşık yüzde 2'lik bir CHP oyunu da almış görünüyor.

Yine rakamlara göre 2011 yılında AKP'nin, bu 17 il arasında, yüzde 50'nin üstünde oy aldığı il sayısı 5 iken (Şanlıurfa, Gaziantep, Bingöl, Bitlis ve Adıyaman); 2015 yılında yüzde 50'nin üstünde oy aldığı il sayısı sadece 1'dir (Adıyaman). AKP 2015 yılında 2011 seçimine göre bu 17 ilin tamamında oylarını düşürmüş, en çok oy kaybı ise yaklaşık 32 puan ile Ağrı'da gerçekleşmiştir. Bunun tersi olarak, HDP'nin (bağımsızlarla) 2011 yılında yüzde 50'nin üstünde oy aldığı il sayısı 5 iken (Diyarbakır, Şırnak, Hakkari, Mardin ve Batman); HDP, 2015 yılında bu 17 ilin 11'inde yüzde 50'nin üstünde oy almıştır. HDP 2015 yılında 2011 seçimlerine göre bu 17 ilin tamamında oylarını arttırmış, en çok artış ise Ağrı'da gerçekleşmiş ve en çok oyu ise yüzde 86,4 ile Hakkari'de almıştır.

Rakamlar açıkça göstermektedir ki AKP 2011 yılına göre 2015 yılında, belirtilen 17 ilde oylarının önemli kısmını HDP'ye kaptırmıştır. Kürtlerin değişen bu oy tercihleri için sayısız neden sıralanabilir ancak öne çıkanları belirtecek olursak:

1- HDP'nin parti olarak seçime girmesi. HDP'nin barajın altında kalması ve böylece TBMM'de hiçbir vekille temsil edilememe olasılığı bölgedeki Kürtleri HDP'ye yöneltmiş olabilir.

2- IŞİD nedeniyle Suriye ve Irak'taki Kürt bölgelerindeki gelişmelerin Türkiye'deki Kürtleri etkilemesi. Özellikle Kobani gibi tüm Kürtlerin önem atfettiği yerler hakkında Türkiye'den yapılan “Kobani düştü düşecek” gibi açıklamalar Kürtleri HDP'ye oy vermeye itmiş olabilir.

3- “Kürt sorunu yoktur” açıklaması ve milliyetçi dil. Seçim süreçlerinde anketlere büyük önem veren AKP'nin, hem Kürt oylardaki hem de MHP'ye giden milliyetçi oylardaki kayıplar nedeniyle tutarlı söylem geliştirmekte zorlanması, ve buna bağlı olarak özellikle seçimden önceki iki ayda daha çok kaybolan milliyetçi oyları geri kazanmak üzere milliyetçi bir retorik geliştirmesi nedeniyle AKP'ye oy veren Kürtler HDP'ye yönelmiş olabilir.

4- Demirtaş'ın etkisi. Türkiye'de parti liderliği seçimlerde büyük etkiye sahiptir. HDP eşbaşkanı Selahattin Demirtaş'ın kişisel karizması ve kullandığı ılımlı dil nedeniyle HDP'nin oylarını artırdığı söylenebilir.

5- Tek parti iktidarı endişeşi ve emanet oylar. Tüm istatistikler, HDP'nin seçim barajının altında kalması halinde AKP'nin tek başına iktidarını sürdüreceğini göstermekteydi. Tek parti iktidarından endişe eden bazı kesimlerin HDP'ye emanet oylar vermesi de HDP'nin yüksek oy almasını sağlamıştır denilebilir.

HDP'nin yüksek oy almasında ve AKP'nin belirtilen 17 ilde oy kaybetmesinde yukarıda sayılan tüm maddelerin çeşitli derecelerde etkisi olmuştur; ancak özellikle daha önceleri AKP'ye oy veren dindar Kürtlerden HDP'ye oy kayması, AKP yetkililerinin Kürt sorunu ya da “süreç” ile ilgili olarak konjonktürel, pragmatist ve sıklıkla değişen bir üslup kullanmalarıyla açıklanabilir. Şunu belirtmek gerekir ki Kobani ve Erbil gibi şehirler konusunda tüm Kürtler çok hassastır. Oradaki Kürt hareketlerine karşı Türkiye'den olumsuz bir dil kullanılması Türkiye'deki Kürtlerde kırgınlıklara neden olduğu açık. AKP cenahında seçim sonrasında da benzer hataların tekrarlandığını gözlemlemek mümkün. İktidara yakın gazetelerde “PYD, IŞİD'den daha tehlikelidir” benzeri manşetlerin atılmaya devam edilmesi halinde AKP'nin elinde kalan son Kürt oylarını da kaybetme riskinin olduğunu söylemek yanlış olmaz.

*Siyaset Bilimci

ZAMAN

Hack Forum Hacker Forum Hack Forumu Warez Forumu Hacker Sitesi Hacking Forum illegal forum illegal forum sitesi warez scriptler nulled forum crack forumu hacking forumu illegal hack forumu hacking forums