Haksızlık ve adaletsizlik karşısında duranlar ortaya koydukları tepkilerde farklılaşırlar. Bazıları ânında ve ilkesel tavır alır, bedelini de öder. Çoğunluk ise, “intikam soğuk yenen bir yemektir” diyerek bugünün muktedirlerinin ayağının kayacağı günü bekler. Türkiye’de genellikle ikinci tavır ağır basar. “Sıranı bekle” tavrı, misliyle devreye sokulan bir intikamcılığa, rövanşizme yol açar. Yüzleşmeyi erteleyen incinmiş ruhlar, acımasız despotlara dönüşürler.

Şimdi ve burada yaşanan haksızlıklara ânında tepki verenler, aslında küçük su damlalarıdır ve ileride surda açılacak gedikler, onların emekleriyle mümkün olur. Türkiye’deki sosyalistler ve sosyal demokratlar, benim “sürekli muhalefet” dediğim tarza örnektir. Bu insanlar, ilkeli ve ahlaklıdırlar; güçleri ne olursa olsun müdahale etmek, değiştirmek isterler.

On beş kişiyle eylem yaparlar. Polisten dayak yerler ama yine de eylemlerini yaparlar. Ben bu insanlara çok büyük saygı duyuyorum. Demokrasi yolunda aldığımız mesafelerde onların kanı ve teri vardır. Onlar kahvehanelerin sürekli gazete okuyan, epeyce huzursuz “politik abileridir”. Sürekli siyaset konuşmaları, sessizce kâğıt oynayanları az çok rahatsız eder. Kâğıt oynarken pek konuşmayanlar, gidip oylarını “politik abilerin, ablaların” hiç hazzetmediği partilere basar, döner ve kâğıt oynamaya devam ederler.

Politik abiler ve ablalar, “sessiz kitleye” hiç etki edemediklerini düşünürler ama aslında doğru değildir bu. Sessiz kitlenin onlardan kaptıklarının nerede ve ne şekilde somut sonuca dönüşeceğini kolayca öngöremezsiniz. Yani siyasete iradenizi, hayatınızı verirsiniz ama emeğinizin karşılığını hemen alamazsınız. Hatta emeklerinize rağmen, ülkenizin ve sizin hiç hak etmediğiniz şeyler yaşanır. Tüm bu hayal kırıklıklarına rağmen siyasete ilgisini yitirmeyen insanlara saygı duymamak mümkün mü?

Bana göre bu kamusal yurttaş tipi cumhuriyetle beraber ortaya çıkmışsa da, onun devlete kafa tutabilen aktivist türevi, 1960’ların ürünüdür. 1960’lar modernist iyimserliğin zirve yaptığı yıllardı. Bu insanlar, “iyinin eninde sonunda kazanacağına” inanarak yetiştiler. İlerlemeci tarih anlayışıyla şekillenen bu kuşaklar, “güzel günler göreceklerine” inandılar.

Sosyal adaletçiliğe, kamusal ahlaka, hukukun üstünlüğüne saygı duymayı öğrenen bu kuşakların günümüzde yaşadığımız adaletsizlikleri kaldırabilmeleri mümkün değil. Onun için kızgınlar, onun için çabuk öfkeleniyorlar. İnandıkları Türkiye gerçekleşmedi. Ama asıl şaşırtıcı olan ve insana umut veren, bu insanların her seçimde gidip oy vermeleri, siyasetle ilişkilerini koparmamalarıdır.

Ben bu irade ve inadın er ya da geç müspet sonuçlar vereceğine inanıyorum. Fakat bu kesimin siyasetle ilişkilenme biçiminde ve ülke sosyolojisine bakışında bazı sıkıntılar gözlüyorum. Bu kesim giderek siyaseti sözcüklerle yapılan bir etkinlik olarak görmeye başladı. Bu kısmen Türkiye solunun bir aydın hareketi olarak doğmasıyla da alakalı.

Sözgelimi Türkiye solunun eğitim alanında alternatif, somut projeleri olmadı, olamadı. Bugün yoksul öğrencilerin gidebilecekleri, özgür, demokratik ve etkin okullar açılamamış olması, tam da benim bahsettiğim edilgenlikle alakalı. Bazıları devlete alternatif olan her okulun “özel” olacağından hareketle bu edilgenliğe kılıf uydurdu. Oysa bu türden girişimler, kamusal nitelikte olmaları bakımından devlet ve özel sektöre alternatif olabilirlerdi.

Bu türden örnekleri ve eleştirileri önümüzdeki yazılarda ele almaya devam edeceğiz. Siyasal solun toplumsallaşamamasının en önemli nedenlerinden birisi, inandığımız hayatın somut kurumlarını bugünden inşa etmeye dönük çabamızdaki muazzam eksikliktir.

ytaskin@marmara.edu.tr