ABD’nin Türkiye’ye karşı ortaya koyduğu tavır, bırakınız stratejik ortaklığı, iki ülke arasındaki sıradan ‘dostluk’ ilişkisine dahi sığmayacak türdendir; bunun sebeplerini anlamak için ABD’nin davranışlarını üreten yapıya bakmak gerekmez mi?

“ABD’nin davranış biçimini anlamak için, bu ülkedeki sistemin davranış modelini ve mekanizmalarını analiz etmek gerekir. Basitleştirerek ifade etmek gerekirse ABD sisteminin dört temel üzerinden politik karar ürettiğini söylemek mümkündür. Bunlardan birincisi, siyaset mekanizmasıdır ki ABD siyasetinin Başkan ve Kongre gibi iki kurumdan oluştuğu bilinmektedir. İkincisi, tahmin edileceği gibi Pentagon ve CIA’dan oluşan güvenlik bürokrasisi ve kurumlarıdır. Üçüncü, ABD dayandığı toplumsal/ekonomik temellerdir.”

MODEL NEDİR?

Bunlar arasında hegemonik üstünlüğe sahip olan yapı ‘endüstriyel/ekonomik elitlerdir’ ki bunlar içinde ‘silah endüstrisinin’, ‘finansal sermayenin’ belirleyiciliği ‘yeni ekonomilere’ rağmen hala devam etmektedir. Dördüncü unsur ise, ABD’nin derin yapılarıdır; bunlar içinde eski veya yeni istihbaratçılar, askerler, bilim adamları, devlet adamları, stratejistler ve bunların kurumları yer almaktadır. Bu sonuncunun, ‘devlet aklını’ ürettiği ve temsil etiği de söylenebilir.

ABD’de zaman zaman ortaya çıkan istikrarsızlıkların sebebi bu dört unsur arasında veya her bir yapının kendi içinde yaşadığı uyumsuzluklar ve çatışmalarda aranmalıdır; bu durum geçmiş dönemlerde daha çok siyaset mekanizmasının içinde Başkanlık ve Kongre arasında yaşanan uyumsuzluklarda veya çatışmalarda gözlemlenmiştir.

“ABD’de bu dört yapısal unsur arasında sorunlar ortaya çıktığında, bunların içinden en azından ikisi uyum içinde ise sorunun çözümünün daha kısa sürede mümkün olduğunu fakat üç veya daha fazla yapısal unsur arasında uyumsuzluk ya da çelişki ortaya çıkıp çatışmaya dönüştüğünde sorunun derinleşeceğini tahmin etmek zor değildir.”

DÜNYANIN KRİZİ

İşin ilginç tarafı bugün, ABD’de sistemin dört temelinden, bilinen iki yapısal unsuru olan Pentagon ve ‘ ekonomik/endüstriyel elitlerin’ eski anlayışta dünyaya bakması ve uluslararası ilişkileri buyurgan, müdahaleci bir anlayışla yürütmekten yana olmalarıdır. Onların bu yaklaşımları eski ‘emperyalist hegemonya’ kurma siyasetidir. Dördüncüsünün durumunu tam bilmiyoruz fakat ABD’nin ‘devlet aklının’ uzun vadeli düşünebilen, kapasiteli ve ‘rasyonel’ çözümler üretme kabiliyetine sahip olacağını öngörmek mümkündür.

ABD’de Başkan’ın seçilmesine rağmen hala muhtelif baskılar karşısında zor durumda kalması, başkalarına göre davranması, Kongrenin ise çoğunlukla dünya sistemindeki ‘kurulu düzeni’ sürdürmekte ısrarı önemli bir sorundur. Burada başta Yahudi lobisi olmak üzere çeşitli cemaatlerle beraber hareket etmek, dinsel ve benzeri gruplardan destek arayışı ortaya çıkmaktadır.

“Türkiye, ABD ile yaşadığı sorunlarda, devletin davranış modelini oluşturan unsurların kendi aralarındaki çelişkiden kaynaklanması, unsurlardan bir kaçının farklı bir siyaseti benimsemesinin rolü bulunabilir fakat bu ülkedeki ‘devlet aklının’ uzun vadeli çıkarlarına göre ‘rasyonel seçim’ yapma ihtimali gözden uzak tutulmamalıdır.”