Seçimler üzerine yazılanlara, konuşulanlara bakınca, çoğu kere televizyon haberlerinde yer alan bilgilerin tekrar edildiğini, onlardan görünenlerin yorum diye aktarıldığını görmek şaşırtıcı olmamaktadır. Bunun yapılmasını, seçim sonrası, ilk günlerde anlaşılır bulmak mümkündür fakat mütemadiyen aynı düzeyde sürdürülmesinin bir anlamının olmadığı açıktır. Seçimlerle ilgili analitik siyasal yaklaşımlardan, onların dayandığı siyasal yöntemlerden habersiz olarak tekrar eden bu tür yorumların ötesine geçerek durumun değerlendirilmesi, siyasal süreçlerin anlaşılması bakımından oldukça önemlidir.

Bu seçimlerin 1950’den sonra yaşanılan en önemli seçim olmasının temel sebebi şüphesiz ki ‘sitem değişimini’ kapsamına almış olmasıdır. Gerek bazı siyasi partilerden gelen açıklamalara, gerekse bu konuda yazıp konuşanlara bakıldığında ya kasıtlı olarak ya da sorun iyi anlaşılamadığı için meselenin hâlâ ‘Parlamenter sistemden, başkanlık sistemine’ geçiş ekseninde tartışıldığı görülmektedir.

DEVRİM SÜRECİ

“Türkiye’nin 1960/ 27 Mayıs darbesinden sonra içine girdiği siyasal kıskaç tam anlamıyla militarizmin bir devlet düzeni haline gelmesinden başka bir şey değildir; bu bakımdan Türk toplumu 1950’de demokrasiye adım atarak otoriter bürokratik düzenden çıktıktan sonra; şimdi de kısa süren bu ilk demokrasi tecrübesini yok eden 27 Mayıs’ın inşa ettiği ‘militarist siyasal düzeni’ tasfiye etmektedir. Bu yüzden 1950 demokratik devriminden sonra yeni bir ‘devrim sürecinde’ olduğumuzu söyleyebiliriz. Geçen 16 Nisan Referandumu’nda bu yönde verilen kararın pratiğe geçmesi 24 Haziran seçimlerinin sonucuna bağlı olarak şimdi imkân dâhiline girmiştir.”

O halde, bir siyasal düzen değişikliği söz konusudur ve bunun temelinde siyasal sistem değişimi olduğu kadar onun dayandığı iktidar ilişkilerinin ve devlet içine uzanan kurumsal yapıların ve kurumlar arası ilişkilerin biçiminde de değişimi getirecektir.

Bütün bunların anlamı nedir? Türkiye’de bir siyasi sisteme dayanarak devlet aracılığıyla örgütlenmiş bulunan bir ‘toplumsal iktidarın yapısı’ değişmeye hatta ‘yıkılmaya’ başlamıştır. Kısaca vurgulamak gerekirse bir siyasal sistem değişiminin arkasında, yeni toplumsal güçlerin yükselişi, yeni, dünya görüşleri, yeni toplumsal muhayyeleler ve elbette yeni beklentiler ve yeni gelecek tasarımlarının siyasal fikirlere, taleplere dönüşmesi bulunmaktadır.

NE DEĞİŞTİ?

“Bütün bunlar bize bir seçim sonrası yapılacak değerlendirmelerin bir seçim analizinin neleri barındırmak durumunda olduğunu, en azından neleri kapsaması gerektiği açısından bazı ipuçları verdiğini görebiliriz. Bunlar arasında ilk olarak, siyasette ortaya çıkan bir eğilim dayanıklı ise, süreklilik gösteriyorsa bunun, sadece konjonktürle açıklanmasının mümkün olmayacağını, yapısal sebeplerinin üzerinde durmayı, başka bir boyutunun dikkate alınmasını gerektirdiğini tespit edebiliriz.”

Diğer mesele, partilerin siyasal ideolojilerinin siyasal kültürdeki yansımalarıyla ve bunun oy verme davranışına etkisiyle ilgilidir. Türkiye’de siyasal davranış araştırmaları bazı anketçilerin yaptığı kamuoyu yoklamalarının ötesine geçmemektedir ki bunların çoğunlukla siyasal analiz derinliğinden yoksun bir bakış açısıyla yapılandırılmış anket teknikleri kullandığı görülmektedir ki tesadüfen bildikleri bir iki sonuç dışında genel olarak yanılmalarının temelinde de bu vardır. Anketçilerin bu seçimde de birçok parti için, hatta başkanlık seçimin birinci turda bitip bitmeyeceği hususunda ortaya koydukları yanıltıcı rakamlar -oranlar bir tarafa, hepsinin birlikte MHP konusunda yanılmaları tam da bu söylediğimin örneğidir.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AK Parti 16 yıl sonra seçimlerde bugünkü neticeleri alıyorlarsa bu sonuçların hangi yapısal unsurlar üzerinden, hangi toplumsal değişim dalgalarıyla yükseldiğini ortaya koyacak analizlere ihtiyaç var demektir. Yorum yapmak için, önce anlamak gerekir!