Geçen yazımda anadiliyle eğitim konusunda Batı dışındaki ülkelerin anayasalarını incelemeye başlamıştım. Çin, İran, Rusya, Hindistan, Güney Afrika Anayasalarının bu konuda ne kadar demokratik düzenlemeler getirdiklerini görüp herhâlde benim gibi siz de şaşırmıştınız. Daha şaşırmaya devam edeceğiz. Ama daha önce Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nun çalışmaları konusunda bir tespit yapacağım. Bu komisyon kesinlikle yeni anayasa çalışması yapmıyor. Darbe ürünü olan 177 maddelik 1982 Anayasası’nı önlerine açmışlar hangi madde kalacak hangisi gidecek, hangisi nasıl değişecek çalışması yapıyorlar. Böyle bir çalışmadan da yeni ve demokratik bir anayasa çıkmaz. Yeni anayasa boş levha (tabula rasa) demek, yeni bir felsefe, yeni bir zihniyetle boş levhayı mevcudun dışına çıkarak, mevcudu referans almadan yeniden doldurmak demek. O zaman sizi evrensel değerler dışında bir şey bağlayamaz. Hele darbe yapmış beş generalin değişmez gördüğü maddeler hiç. Şimdi anayasalara bakmaya devam edelim.

AZERBAYCAN ANAYASASI

Madde 45- Herkesin anadilini kullanması hakkıdır. Herkesin istediği dilde eğitim ve öğrenim görme, sanatsal faaliyetlerle uğ­raşma hakkı vardır.

KAZAKİSTAN ANAYASASI

Madde 19/2- Herkes kendi yerel dil ve kültürünü kullanma; dil, iletişim, eğitim, öğrenim ve sanatsal faaliyetlerini özgürce seçme hakkına sahiptir.

UKRAYNA ANAYASASI

Madde 53-Herkesin eğitim hakkı vardır.

Ulusal azınlıklara mensup vatandaşların, kanuna uygun olmak kaydıyla, kendi yerel dillerinde eğitim alma veya devlet ve belediye eğitim kurumları ile ulusal kültürel dernekler aracılığıyla kendi yerel dillerinde çalışma yapma hakları garanti altına alınmıştır.

SLOVAKYA ANAYASASI

Madde 34- 2. Resmî dil öğrenme hakkına ek olarak, etnik grup veya milli azınlıklara mensup vatandaşların, hukukça belirlenen şartlar altında, aşağıdaki hakları garanti edilmiştir:

a. bir azınlık dilinde eğitim görebilme hakkı,

 
b. bir azınlık dilini resmî yazışmada kullanabilme hakkı,

 
c. milli azınlıkları ve etnik grupları ilgilendiren konularda karar alma sürecine katılabilme hakkı.

Herkes ulusuna veya (tabi olduğu) ulusal topluluğuna bağlılığını, kültürünü güçlendirmek ve ifade etmek ile dilini ve alfabesini kullanmak biçiminde, özgürce ifade etme hakkına sahiptir.

Madde 64- (...) Kanunlara uygun olmak kaydıyla bu ulusal topluluklar ve mensuplarının kendi dillerinde eğitim ve okullaşma ile birlikte bu eğitim ve okullaşmayı kurup geliştirme hakları vardır. İki dilli okulların coğrafi olarak zorunlu olduğu hâller kanunla belirlenir.(...)

BREZİLYA ANAYASASI

Madde 210- İlkokullarda verilecek asgari müfredat, genel temel eğitimi garanti altına alacak; milli ve bölgesel kültüre ve sanatsal değerlere saygıyı temin edecek şekilde oluşturur

Düzenli temel eğitim Portekiz dilinde verilir ve yerli toplulukların kendi yerel dilleri ve kendi öğrenim metotlarını kullanmaları da garanti altına alınır.

KOLOMBİYA ANAYASASI

Madde 10- İspanyolca Kolombiya’nın resmî dilidir. Etnik grupların dil ve lehçeleri de kendi bölgelerinde resmî olarak kullanılır. Topluluklar için kendi dil geleneklerine uygun olarak sağlanan eğitim çift dilli olabilir.

Darbe anayasasını referans alarak demokratik bir anayasa inşa etmek mümkün değil. Anadiliyle yaşamak konusunda ülkelerin standardı ortada. İster Batı’ya ister Doğu’ya, ister Kuzey’e ister Güney’e bakın. Türkiye dünyada bir gezegen olmaya devam ediyor.

umitkardas@gmail.com

www.umitkardas.com