Türkiye ve dünyada seçmenler, tercihini yaparken neyi önceler, hangi kriterlere göre hareket eder?

Toplumsal araştırmalarda genel olarak seçmenin tercihindeki kıstasın enflasyon, devalüasyon, işsizlik oranları, borsadaki durum gibi ekonomiye yönelik veriler olduğuna dair sonuçlar çıkıyor.

Mesela, 7 Haziran 2015 seçimleri döneminde uzunca bir süre Türkiye’nin en yoğun gündemi olan “Çözüm Süreci”ne rağmen yapılan kamuoyu araştırmalarında seçmenin önemsediği hususlar sıralamasında ekonomi birinci sırada yer alıyordu.

Seçmenin bir bölümünde, “sadakat ve sorgulamadan bağlılık”durumu olduğu da araştırma sonuçlarında göze çarpıyor. HDP seçmeninin genelinde, bir kısım CHP seçmeninde ve son yıllarda AK Parti seçmeninin önemli bir kısmında bu tutum gözlemlenebiliyor.

Seçmen oy verdiği liderin nasıl olmasını istiyor? Sandıkta kendisine oy vermesi için seçilenin seçmenle arasında nasıl bir bağ kurması gerekir? Seçmen ne tür vaatler duymak istiyor? Verilen vaatlere inanıyor mu? Seçilenin ne tür davranışlar sergilemesi bekleniyor?

Tüm bu soruların yanıtlarını ANAR Araştırma Genel Müdürü İbrahim Uslu, SONAR Genel Müdürü Hakan Bayrakçı ve MAK Danışmanlık Başkanı Mehmet Ali Kulat ile aradık.

ANAR: DÖNEME GÖRE DEĞİŞİR

K24’e konuşan ANAR Araştırma Genel Müdürü İbrahim Uslu, seçmenin önemsediği şeylerin bir standardı olmadığını, dönemden döneme ve konjonktüre göre değişebildiğini söyledi.

Seçmenin tutumunun her seçim için ayrı değerlendirilebileceğini belirten Uslu, “Ekonomik vaatlerin bazılarının ilgisini çekiyor olması sandığa yansıyacağı anlamına gelmez. O yüzden seçmen davranışına etki eden faktörler konusu siyaset biliminin en temel sorunsalı. Dolayısıyla bunun hızlı bir cevabı yok” dedi.

Her seçmen grubunun etkilendiği faktörler başka olduğunu kaydeden Uslu, şöyle devam etti:

“Mesela emekliler için maaşlarına yapılacak zam çok etkili olabiliyor. Ama başka bir grup için bunun etkisi olmuyor. Onda etkili olunabilecek başka faktörler var.Bunun genel bir cevabı yok. Her bir seçmen alt grubu için ve her dönem için bu değişebiliyor.”

Uslu, “Terör sorunu olduğunda halk ilk sorun olarak terörü görür, terör sorunları yaşanmayınca da ekonomik sıkıntıları görür. Herhangi bir standardı yok.Kızılay, Ankara Garı veya Reina saldırıları gibi bombaların çok patladığı, insanların canını kaybettiği dönemde ekonomi ikinci sıraya düşüyordu, terör birinci sıraya yükseliyordu” ifadelerini kullandı.

İbrahim Uslu, “Diyelim ki, Demirel dünyaları vaat etti yüzde 27 oy aldı. Cem Uzan dünyaları vaat etti yüzde 7’de kaldı. Ya da 2011 ve 2015 seçimlerinde CHP çok yüksek ekonomik vaatlerde bulundu ama oy oranı hiç değişmedi. Yeni ekonomik vaatler sunduğunuzda seçmen hemen buna inanıp da size oy vermiyor” diye konuştu.

SONAR: TRENDLER DEĞİŞTİ

K24’e konuşan SONAR Genel Müdürü Hakan Bayrakçı ise, “Trendler değişti. Şuanda şık giyimli, havalı bir lider, karizması olan lider. Yani birinci derecede önemli olan bu” dedi.

Seçmenin seçilenin giyimini önemsediğini söyleyen Bayrakçı, “İkincisi, giyim olarak daha çok takım elbise, ceket, kravat falan, kışın olsa iç yaka kazak ve ceket de olabilirdi” değerlendirmesinde bulundu.

Seçmenin kendisini anladığını hissettiği adayı tercih ettiğini belirten Bayrakçı, şöyle devam etti:

“Vaatlere gelince, seçmen karşısındakinin kendisini anlayan adam olduğunu hissetmek istiyor. Yani seçmen bu adam beni anlıyor veya anlar gibi bir kanaat edinmeli. Sanırım seçmeni anlamanın yolu seçmen kitlesinin en büyük üç dört grubunu ele almak, saymakla mesela devletimizin memurları deyip bir şey söylemek, 2 milyona yakın memur var. Bunların aileleri de var.”

Seçmenin enflasyon ve devalüasyon gibi konularda kendilerini biraz daha iyi hissetmek istediğini ifade eden Bayrakçı, şunları dile getirdi:

“Tutmayacak olsa bile sanırım biraz vaat etmek lazım. Üzücü bir şey ama yapılamayacak şeyleri bile vaat etmek lazım. Ama bu dördüncü sırada. 1, 2 ve 3 olacak ki bunun alıcısı olsun.”

Bayrakçı, güvenlik konusunda da, “Böyle bir sorun sözkonusu olduğunda seçmen zaten askere ve polise şaşırtıcı bir şekilde güveniyor. Güvenlik ve terör endişesi hepimizin zannettiğinin tersine yarı dozajında. Askere, polise güveni artıramazsınız. Zaten çok güveniliyor” diye konuştu.

MAK: İLK TERCİH EKONOMİ

K24 ile paylaşan MAK Danışmanlık Başkanı Mehmet Ali Kulat da, seçmenin ilk tercihinin ekonomi olduğunu söyledi. Kulat, şöyle devam etti:

“Türkiye seçmeninin tartışmasız en önemli gündemi her zaman ekonomidir. Ancak zaman zaman terör hadiselerinin yoğunlaştığı dönemlerde bunun ekonomiyi gölgelediği veya ekonomi ile eşdeğer karşılığı olduğu zamanlar oluyor.Mesela 7 Haziran döneminde birçok yerde bombalar patlamıştı. O zaman güvenliğin etkisi olmuştu. Allah korusun ülke bir savaş haline girse bu da karar vericiler açısından çok önemli bir etki oluşturur.”

Seçmenin ekonomide maceraperstlik göstermediğini vurgulayan Kulat, “Ama ekonomiyle ilgili de şöyle bir husus var; Mesela insanlar AK Parti’nin ekonomiyi çok iyi idare etmediğini düşünüyorlarsa, hemen muhalefeti tercih etmiyorlar. Neden? Muhalefetin ondan daha iyi bir ekonomik vaadinin olması gerekir ki o da maalesef yok” dedi.

Seçmenin yüzde 1, 2 ve 3 puanına tekabül eden bazı sorunların olduğunu dile getiren Kulat, şunları ekledi:

“Bu 15-20 gün içerisinde karar değiştiriciliği noktasında, Türkiye’de çok fazla adli mahkum olduğu için bir af meselesi çok etkili olabilir. Yine Türkiye’de çok fazla sayıda bedelli askerlik bekleyen vatandaş var. Sayıları çok fazlalaştı. Bedelli askerliğin çıkarılmasının etkisi olabilir. Tabii bunların etkisi derken yüzde 1, 2, 3 puanlardan bahsediyoruz.”

Kulat, “Zaten iktidar partisi açısından seçim kazanılırsa da kaybedilirse de yüzde 1 - 2’lerle olacak. Bu tür şeyler pozitif veya negatif etki oluşturabilir” diye konuştu.