İran Devlet Başkanı Hasan Ruhani raflarda duran bir projeyi hayata geçirecek. Tahran Üniversitesi proje üzerine çalışmaya başladı. Proje şu; Hazar Denizi’nin bir kanalla Basra Körfezi’ne bağlanması düşünülüyor. Bu proje yakında hayata geçirilecek. Sözkonusu proje İran’ın Süveyş Kanalı olarak da isimlendiriliyor.

İşte Hazar Denizi’ni Basra Körfezi’ne bağlayacak bu proje için İran, Rusya’dan yardım isteyecek. Proje maliyetinin 7 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor. Ve projenin 2030 yılında tamamlanması planlanıyor. Yine bu projeyle Hazar Denizi’nde kıyısı olan Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan, Rusya ve İranpetrol ve doğalgazı açık denizlere taşınacak. Böylece Güney Kafkasya ve Hazar Denizi’ne kıyısı olan ülkelerinin ekonomileri canlanacak.

Hemen hatırlatmakta fayda var, Hazar Denizi’ne nehir gemileriyle Karadeniz’den de ulaşılıyor. Bu su yolunun da daha elverişli hâle getirilmesi düşünülüyor. Eğer Karadeniz- Hazar Denizi bağlantısı daha büyük gemilere açılırsa bu defa Karadeniz üzerinden Avrupa bağlantısı etkin biçimde sağlanabilir. Tuna Nehri üzerinden Avrupa’nın ortasına kadar zaten bu bağlantı mümkün biliyorsunuz. Böylece Hazar Denizi- Basra Körfezi bağlantısının çok daha önemli olacağını söyleyebiliriz.

Gelelim bütün bunları niye anlattığımıza…

Anlattık, çünkü; bu projeyle Rusya savaş gemileri de açık denizlere Türkiye boğazlarına ihtiyacı olmadan inebilecek. Böylece Basra Körfezi’nde rahatça faaliyet gösteren Amerikan donanmasına rakip olabilecek. Tabii bu arada İstanbul ve Çanakkale boğazlarının askerî ve ekonomik önemi azalacak. Dolayısıyla hemen bir tespit yapmakta fayda var, geçecek gemi sayısı azalacağından Kanal İstanbul projesi finansal olarak geri dönüşü olmayan bir proje hâline gelebilir.

Yeri gelmişken hatırlatalım, Kanal İstanbul projesinin maliyeti 7 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Yani Hazar- Basra geçidi projesiyle aynı tutarda oluyor Kanal İstanbul’un maliyeti. Eğer Kanal İstanbul projesinin finansal geri dönüşü olmazsa boşuna 7 milyar dolar harcamaya gerek yok. Sözkonusu kaynak GAP’ın tamamlanması için kullanılabilir. Böylece Türkiye tarımsal hâsılasını 63 milyar dolardan 200 milyar doların üzerine çıkartabilir. Bir de ilave 3 milyon istihdam sağlanır.

Anlayacağınız ortada ciddi bir ekonomik tercih sorusu var. Kaynaklar hangi projeye yönelecek, Kanal İstanbul’a mı yoksa GAP’ın bitirilmesine mi? İyi bir çalışma yapmakta fayda var. Bir de Van Gölü üzerinden Hazar Denizi- Basra Körfezi kanalına bağlantı mı yapmak gerekiyor, sorusu gündeme geliyor. Çünkü dünyanın ekonomik merkezi Pasifik’e kayıyor. O hâlde bu yeni gelişmeleri dikkate almakta fayda var. Aksi takdirde Kanal İstanbul beyaz fil’e dönüşebilir.

suleymanyasar26@gmail.com