Dün Türkiye İstatistik Kurumu Eylül ayı enflasyon rakamlarını açıkladı. Buna göre Eylül ayında tüketici fiyatları bir önceki aya göre yüzde 0,89 oranında arttı. Böylece yıllık enflasyon yüzde 7,14’ten yüzde 7,95’e yükseldi. Bu arada aylık fiyatlar en çok ulaştırma ve gıda sektöründe çoğaldı. Eylül ayında bir önceki aya göre ulaştırma yüzde 1,93, gıda ve alkolsüz içecek fiyatları yüzde 1,24 oranında arttı. Yine Eylül ayında lokanta ve otel hizmetlerinde yıllık enflasyon yüzde 13,99 olurken, gıda ve alkolsüz içeceklerde yıllık fiyat artışı yüzde 10,73 oldu.

SU FİYATI BİR YILDA YÜZDE 21,87 ORANINDA ARTTI

Gelelim üretici fiyatlarına…

Eylül ayında üretici fiyatları bir önceki aya göre yüzde 1,53 oranında arttı. Ve üretici fiyatlarında yıllık artış yüzde 6,92’ye yükseldi. Bir de unutmadan belirtelim, üretici fiyatlarında en çok artış su temininde oldu. Su temininde yıllık fiyat artışı yüzde 21,87’ye yükseldi.

PEKİ, GIDA FİYATLARI DÜNYADA HIZLA DÜŞERKEN NİYE TÜRKİYE’DE ARTIYOR?

Peki, Türkiye’de fiyatların hızlı artışı normal mi?

Normal değil. Çünkü Dünya Gıda Örgütü (FAO)’nun verilerine göre Ağustos ayında Gıda Fiyat Endeksi 8.5 puan düşerek yüzde 5 oranında geriledi. Ve Dünya Gıda Fiyat Endeksi yıl başında 185 düzeyindeyken Ağustos ayında 155.7’ye düştü.

Peki, dünyada gıda fiyatları niye azalıyor?

Azalıyor, çünkü dünya petrol fiyatlarındaki gerileme gıda üretim maliyetlerini düşürüyor. Dolayısıyla dünyada gıda fiyatları azalıyor. Oysa Türkiye’de dünyanın tam aksine gıda fiyatları en hızlı artan kalem oluyor. Böylece gıda fiyatlarına paralel olarak lokanta ve otel hizmeti fiyatları da hızla yükseliyor.

Kısaca, dünyada petrol fiyatlarının gerilemesi enflasyonu azaltıyor. Ama Türkiye vergi toplamak amacıyla enerji fiyatlarını düşüremediğinden enflasyon artıyor. Tabii Türk parasının yıl başından beri yüzde 32 oranında değer kaybetmesi de geçiş mekanizmaları nedeniyle iç fiyatları çoğaltan başka bir neden oluyor.

KÜRESEL HUKUK SİSTEMİNDEN UZAKLAŞMA ENFLASYONU ARTIRIYOR

Bu arada Türkiye, dünyada enflasyonu en yüksek olan ilk dört ülke arasına girdi. Dünyada enflasyonu en yüksek ülkeler; Venezuela yüzde 68,5, Rusya yüzde 15,8, Brezilya yüzde 9,5 ve Türkiye yüzde 7,9 oranıyla, sıralanıyor.

Bu yüksek enflasyonlu dört ülke için bir tespit yapmakta fayda var. Dünyada en yüksek enflasyon yaşayan dört ülkede dikkat çeken ortak özellik şu; bu dört ülkede küresel hukuk sisteminden uzaklaşılması nedeniyle siyasi sorunlar yaşanıyor. O hâlde küresel hukuk sisteminden uzaklaşmanın enflasyonu artırdığını söylemek herhâlde yanlış olmaz.

suleymanyasar26@gmail.com