İran küresel güçlerle uzlaştı. Amerikan Kongresi kabul ettiği takdirde İran’a uygulanan yaptırımlar kaldırılacak. Böylece İran’ın Batılı bankalarda bloke edilen 100 milyar dolar tutarındaki varlıkları serbest bırakılacak. Bu arada İran’ın petrol satışları üzerindeki ambargo kalkacağı için küresel petrol arzına her gün 500 bin varil ham petrol ilave olacak. Ve İran bu yıl günde ortalama 2,8 milyon varil ham petrol üretecek. Tabii bu üretim önümüzdeki dönemde artacak. İşte İran’a uygulanan yaptırımların kalkmasıyla ortaya çıkacak ilave petrol arzının etkilerini değerlendiren Amerikan Clearview Energy Partners LLC danışmanlık firmasına göre; ham petrolün varil fiyatı 2016 yılı sonunda 12 dolara gerileyecek.

Peki, ham petrol fiyatlarının gerilemesi ne anlama geliyor?

Şu anlama geliyor; petrol üreten ülkelerin gelirleri azalacak. Ama petrol tüketicileri petrole daha az para harcayacakları için tüketimleri artacak. Böylece dünya ekonomisinin büyümesi hızlanacak. O hâlde yapılan anlaşmanın küresel ekonomiye katkısının olumlu olacağını söyleyebiliriz.

İRAN’IN MİLLİ GELİRİ 437, TÜRKİYE’NİN MİLLİ GELİRİ 800 MİLYAR DOLAR

Gelelim Türkiye ve İran arasındaki ekonomik ilişkilere…

İran ve Türkiye’nin nüfusları aynı düzeyde. İki ülkenin nüfus da 78’er milyon düzeyinde seyrediyor. Bu arada unutmadan belirtelim 2014’te İran’ın milli geliri 437 milyar dolar, Türkiye’nin milli geliri 800 milyar dolar tutarında gerçekleşti. Ama İran, Türkiye’ye göre doğal kaynaklar yönünden avantajlı. Çünkü İran’ın dünya ham petrol rezervlerinin yüzde 9’unun sahibi olduğu biliniyor.

Türkiye’nin avantajına gelince…

Türkiye’de petrol olmadığı için çok mallı bir endüstriyi kurmasının avantaj olduğunu ileri sürebiliriz. Dolayısıyla Türkiye, tek mallı ekonominin yol açtığı Hollanda hastalığından uzak duruyor.

Bir de hemen iki ülkenin dış ticaretine bakalım…

Türkiye’nin İran’a 2014 yılı ihracatı 3,8 milyar dolar, İran’dan ithalatı ise 9,8 milyar dolar oldu. Bu yılın ilk beş ayında Türkiye’nin ihracatı 1,5 milyar dolar, ithalatı ise 3 milyar dolara ulaştı. Kısaca Türkiye İran’a uygulanan ambargo nedeniyle ihracatını artırmakta zorluk çekiyor. İşte yaptırımların kalkmasıyla Türkiye’nin kısıtlanan ihracatı canlanabilir. Böylece Türkiye aleyhine olan dış ticaret dengesi sağlanabilir. Bu arada İran’a yaptırımların kaldırılması yatırımları artıracağından bölgesel kalkınmanın hızlanacağını söyleyebiliriz.

TÜRKİYE, DEVLETİN EKONOMİ İÇERİSİNDEKİ PAYINI DÜŞÜRMELİ; AKSİ TAKDİRDE İRAN ANLAŞMASINDAN FAYDALANAMAZ

Anlayacağınız İran’ın küresel güçlerle anlaşması Türkiye ekonomisi için faydalı olacak. Çünkü petrol fiyatının gerilemesi özel sektörün girdi maliyetini azaltacağından yatırımları teşvik edecek. Yine düşük petrol fiyatı tüketici talebini çoğaltıp büyümeye hız verecek. Hemen belirtelim, tabii Maliye Bakanlığı petrol fiyatının gerilemesine izin verirse bütün bu olumlu etki görülecek.

Niye böyle bir tespit yapıyoruz?

Yapıyoruz, çünkü Maliye Bakanlığı toplam vergi gelirlerinin üçte birini petrol tüketimi üzerinden alıyor. Artık bu vergi yapısının değiştirilmesi şart. Ya da devletin ekonomi içerisindeki payının azaltılması gerekiyor. Yani devlet harcamalarını azaltmalı. Aksi takdirde Türkiye, İran’ın küresel anlaşmasından fayda sağlayamaz, dersek yanlış olmaz herhalde.

suleymanyasar26@gmail.com