Şu anda Amerikan şirketleri dışındaki diğer ülke şirketlerinin 9 trilyon dolar borcu var. Bir de bu borçların, banka ve finans dışındaki şirketlerin yani sanayi ve hizmet sektöründe çalışan şirketlerin borçları olduğunu hemen belirtelim.

İşte bu 9 trilyon dolarlık borcun 4,5 trilyon doları kurumsal krediler, 4,5 trilyon doları da şirketlerin ihraç ettikleri tahvillerden oluşuyor. Ve bu şirket borçlarının 2,3 trilyon doları Asyalı şirketlerin borçları oluyor. Çünkü Asyalı şirketlerin 2008’de 700 milyar dolar olan borçları 2014’te 2,3 trilyon dolara yükseldi. Dolar faizi düşük olduğu için Asyalı pek çok şirket dolar üzerinden borçlandı.

Yine gelişmekte olan ülke firmaları Rus Gazprom ve Brezilyalı Petrobas’ın Cayman Adaları üzerinden dolar bonosu ihraç ettikleri biliniyor. Bu arada The Economist’in hafta sonunda yayımlanan haberinde; Hindli Lodha, Güney Afrika’dan enerji üretim şirketi Eskom ve Türkiye’den bazı şirketlerin dolar üzerinden bono ihraç ettikleri belirtiliyor. Ve bu şirketlerin dolar değerlenince zora gireceği ileri sürülüyor. Nedense, özellikle büyük bir Türk şirketinin borçlanmasına ayrıntılı yer vermiş The Economist.

İşte şimdi Amerikan Doları birden bire değerlenince bu şirketlerin borçlarını ödemesi zorlaşıyor. Bir de petrol ve hammadde fiyatlarındaki gerilemeler enerji şirketlerinin gelirlerini azalttığından onların durumu daha zorlaşıyor. Tabii bu koşullarda bono anapara ve faizlerinin ödenmesi şirketler için büyük bir sorun oluyor.

Yine Çinli firmalar için yapılan bir araştırmaya da dikkat çekmekte fayda var. Çinli firmaların gelirlerinin sadece yüzde 8,5’i dolar cinsinden tahsil edilirken, borçlarının yüzde 25’inin dolar üzerinden yapıldığı, araştırmada ileri sürülüyor. İşte bu durumda Çinli firmaların epeyce zorlanacağından kuşku yok.

Niye anlattık bütün bunları?

Şundan anlattık: Türkiye de diğer gelişmekte olan ülkeler gibi ağırlıklı olarak dolar üzerinden borçlanan bir ülke oluyor.

TÜRKİYE’NİN DIŞ BORÇLARININ YÜZDE 56’SI DOLAR, YÜZDE 32’Sİ EURO

Hazine Müsteşarlığı’nın verilerine göre; Türkiye’nin 396,5 milyar dolar olan dış borçlarının yüzde 56’sı dolar, yüzde 32’si euro, yüzde 2’si Japon Yeni, kalan yüzde 10’u ise Türk parası ve diğer para birimleri üzerinden yapıldı. Ve şimdi bu veriler dikkate alındığında Türkiye’nin dış borçlarının dolar cinsinden olanlarının Türk parası karşılığı tam 132,1 milyar lira çoğaldı.

Bir de bu borçların yıllık faiz ödemelerinin 9,8 milyar dolar olduğunu belirtelim. Bu toplam faiz tutarının doların değerlenmesiyle 1,2 milyar dolar daha artarak 11 milyar dolara yükseleceğini söyleyelim. İşte bu rakamlar bize Türkiye’nin bu yıl döviz ihtiyacının 53 milyar dolar çoğaldığını gösteriyor. Yani dolar kuru 2,5- 2,6 lira arasında kalırsa Türkiye’nin bu yıl bulması gereken 200 milyar dolara ilave olarak 53 milyar dolar daha temin etmesi gerekiyor. Dolayısıyla Türkiye’nin riski çoğalıyor.

Tabii Merkez faiz artırmadığı takdirde ya da büyük boyutlu bir döviz girişi olmadığında Amerikan Doları’nın mevcut euro/dolar paritesi koşullarında fiyatının 2 lira 70 kuruşu aşacağını söylemek pek de yanlış olmaz. Anlayacağınız işler ciddi.

DOLAR NİYE KISA VADEDE 3 LİRA OLMAZ?

“Bu arada dolar 3 lira olur mu” sorusu akla gelebilir. Hemen cevaplayalım: küresel petrol fiyatları gerilediği için Türkiye’nin petrol ve doğalgaza ödediği döviz faturası azalıyor. Bir de Türkiye’nin dış borçlarının bir kısmı bir cepten diğer cebe (back to back) olduğundan borcun vadesi uzayabiliyor. İşte bu nedenle bir iç ya da dış şok olmadığı takdirde dolar kısa vadede 3 lira olmaz.

suleymanyasar26@gmail.com

*