Kış aylarında İstanbul’da aniden portakal fiyatları artar. Kilogramı bir liralık portakal on liraya kadar yükselir, hattâ geçer. Niye, diye sorduğunuzda manavın cevabı hazır; Finike’den gelen kamyonlar kar nedeniyle Bolu Dağı’nda kaldı. Hal’de mal yok. Fiyatlar attı. İster al ister alma.

Peki, aynı kurguyu paranın fiyatı olan faizler için yapmak mümkün mü? Yani Merkez Bankası’nın para kamyonları kar nedeniyle Bolu Dağı’nda kaldı, dolayısıyla İstanbul’da faizler arttı demek mümkün mü? Tabii ki değil. Çünkü portakal piyasasıyla para piyasası farklı biçimde çalışırlar. Bu arada paranın fiyatı gelişmekte olan ülkelerde kendi merkez bankalarının kontrolünden de çıkar. İşte bu nedenle ekonomik büyüme çalışmalarıyla 1987’de Nobel ödülünü alan ünlü iktisatçı Robert Solow “Marmelat piyasasıyla para piyasasının birbirine karıştırmayın” diyerek sürekli uyarır. Neden uyarır? Çünkü para artık kar kış, yağmur çamur demeden elektronik olarak bütün dünyayı saniyeler içinde dolaşır ve ülke sınırlarını tanımaz. Kardan, yağmurdan etkilenmez. Sadece güven duyduğu yerlere gider. Paranın güven duyması için de tabii ki gittiği coğrafyada hukuk olması şarttır.

İşte bir ülkede otoriterleşme, müsadere ve hukuki belirsizlik varsa para o ülkeye gitmez. Eğer yolunu şaşırıp giderse bu defa çok yüksek risk primi ister. Dolayısıyla paranın fiyatı artar. Ve İsviçre, Hollanda’da faizler eksi 0.75, Avrupa Merkez Bankası’nda eksi 0.20 düzeyindeyken Türkiye’ye para gelmez. Dolayısıyla Türkiye’de paranın fiyatı hızla artar. Yeri gelmişken hemen rakamları verelim; dün, gecelik Türk parası faizleri yüzde 11 düzeyindeyken Amerikan Doları’nın gecelik faizi binde 1 düzeyindeydi. “Niye böyle oluyor” diye sorarsanız ABD’de hukuk devleti var. ABD’ye parasını götürenler kendisinin ve parasının başına bir şey gelmeyeceğini bilir. Parasının yarınından emindir.

Bütün bunları anlattıktan sonra… O hâlde Türkiye’de faizlerin düşmesi için ne yapmak gerekiyor, sorusu akla gelebilir. Hemen cevaplayalım, otoriter tavırlardan vazgeçip hukuk devletine dönmek gerekiyor. Aksi takdirde faizler artmaya devam edecek.

***

Konya Ovası’nın yüzde yetmişi Kürtlerin elinde

Konya Ovası bir türlü sulanamıyor, köylünün toprağı metrekaresi 20 kuruştan kapatılıyor deyince bazı elektronik postalar geldi. Bir tanesi şöyle:

“Merhaba Kake Süleyman, Konya Ovasının yüzde 70 veya 80’i Kürtlerin elinde. Kürtlerin yüzde 50’si Avrupa’ya göçmüş durumda. Toprağı olan da olmayan da. Yirmi yıla kadar kimse kalmaz. Böylece toprak Kürtlerin elinden çıkmış olur. Yirmi yıl sonra suda gelir Kürtler de biter. Ha diyeceksin bu Konya Ovasını ilk kez tarıma açan ve işleten Kürtlerin yerini kim dolduracak? İsrail ve Avrupalılar. Yani senin anlayacağın yer değiştireceğiz. Silav u rez. Z.Y.”

Konya Ovası Sulama Projesi’ni AKP hükümetlerinin 13 yıldır niye bitirmediğine dair bir alternatif değerlendirme de işte böyle.

suleymanyasar26@gmail.com