Türk Kurtuluş Savaşı’nda sıcak savaş 11 Ekim 1922’de imzalanan Mudanya Ateşkes Anlaşması’yla sona erdi. Ve yeni devletin inşa süreci başladı. Tabii bu arada askerî zaferin iktisadi zafere dönüşmesi gerekiyordu. Hemen belirtmekte fayda var, İngilizlerin kurşun askeri Yunan ordusunun yakıp yıktığı Anadolu’da verdiği maddi hasar o dönemin fiyatlarıyla 880 milyon dolar tutuyordu. Altın fiyatlarıyla bugüne getirildiğinde Yunan ordusunun Anadolu’da verdiği maddi hasarın bedeli 70 milyar doları geçiyor. Oysa o sırada Türkiye’nin milli geliri 570 milyon dolar düzeyindeydi. İşte böylesine büyük hasar gören Anadolu’yu tekrar ayağa kaldırmak için 17 Şubat 1923’te İzmir İktisat Kongresi toplandı. Bu kongrede 12 maddeden oluşan Misak-ı İktisadi ya da İktisadi Ant kabul edildi. Buna göre;

1. Madde: Türkiye, milli hudutları dâhilinde, lekesiz bir istiklal ile dünyanın barış ve kalkınma unsurlarından biridir.

2. Madde: Türkiye halkı milli hâkimiyetini; kanı ve canı pahasına elde ettiğinden, hiçbir şeye feda etmez.

3. Madde: Türkiye halkı, tahribat yapmaz; imar eder. Bütün mesaisi iktisaden memleketi yükseltmek gayesine matuftur.

4. Madde: Türkiye halkı tükettiği eşyayı mümkün mertebe kendi yetiştirir. Vakitte, servette ve ithalatta israftan kaçar.

5. Madde: Türkiye halkı, servet itibariyle bir altın hazinesi üzerine oturduğuna vâkıftır. Ormanlarını evladı gibi sever, bunun için ağaç bayramları yapar; yeniden orman yetiştirir. Madenlerini kendi milli istihsali için işletir.

6. Madde: Hırsızlık, yalancılık, riya ve tembellik en büyük düşmanımız; taassuptan uzak dindarane bir sebat her şeyde esasımızdır. Türkiye halkı mukaddesatına, topraklarına, şahıslarına ve mallarına karşı yapılan düşman fesat ve propagandalarından nefret eder.

7. Madde: Türk, her yerde hayatını kazanabilecek şekilde yetiştirilir. Maarife verdiği kutsiyet dolayısıyla Mevlüd-i şerif, kandil gününü, aynı zamanda bir kitap bayramı olarak kutlar.

8. Madde: Sıhhatlerimizin, hayatlarımızın korunması en birinci emelimizdir. Türk, hayvanlarına da aynı dikkat ve himmeti göstermekle beraber, cinslerini düzeltir ve miktarlarını çoğaltır.

9. Madde: Türk; dinine, milliyetine, toprağına, hayatına ve kurumlarına düşman olmayan milletlere daima dosttur; yabancı sermayeye aleyhtar değildir. Ancak, kendi yurdunda kendi lisanına ve yasalarına uymayan müesseselerle münasebette bulunmaz.

10. Madde: Türk açık alın ile serbestçe çalışmayı sever, işlerde tekel istemez.

11. Madde: Türkler, hangi sınıf ve meslekte olurlarsa olsunlar, el ele verirler.

12. Madde: Türk kadını ve hocası, çocukları İktisadi Misaka göre yetiştirir, ilkelerinde Türkiye halkının anlaştığı kabul edildi.

Dikkat ettiyseniz İktisadi Ant’ın ilk altı maddesi Türkiye halkından, sonraki altı maddesi Türklerden bahsediliyor. Böylece Cumhuriyet’in kurucu kadrosunun ekonomik ilişkilerde ırk, din ve mezhep farkı gözetmediği açıkça belirtiliyor. Bu arada diğerlerinden farklı olarak son altı maddede Türkler için ekonomide etik değerleri belirliyor. Yine İktisadi Ant’ta devlete ekonomide herhangi bir görev verilmiyor. Türkiye halkının ekonomiyi kalkındırması tasarlanıyor. Oysa 91 yıllık Cumhuriyet’in temel metinlerinden olan İktisadi Ant’a tamamen aykırı bir durumla karşı karşıyayız şimdi.

Niye böyle bir tespit yapıyoruz?

Yapıyoruz çünkü İktisadi Ant’a aykırı olan, devlet sırtından zenginleşme bir türlü sona erdirilemedi. Hatta son dönemde devletten imtiyaz almadan, iktidara yakın durmadan esnafın, tüccarın, sanayicinin ayakta kalması mümkün değil. Oysa İktisadi Ant’ın hiçbir maddesinde ekonomide devlete yaslanma, devletten alınan imtiyazla zengin olmak yok. O hâlde bugün Cumhuriyet’in 91. yılında, Cumhuriyet’in temel metinlerinden olan İktisadi Ant’a politikacıların yeniden bakması şart.

suleymanyasar26@gmail.com