Bugün dünyanın gözü İskoçya’nın bağımsızlık referandumunda olacak. İskoçlar, Britanya’dan ayrılmayı oylayacaklar.

Peki, İskoçlar niçin Britanya’dan ayrılmak istiyor?

Bu soruya cevap olarak, iktisatçı Jeffrey Sachs, dört neden sıralıyor. Birincisi, İskoç kimliğinin korunması ve güçlendirilmesi; ikincisi, İskandinav tipi sosyal demokrasi uygulamasına geçebilmek için Britanya’dan kurtulmak. Üç, halka daha yakın, şeffaf demokratik yönetim isteği. Ve dördüncü ayrılma nedeni Kuzey Denizi petrol ve doğalgazından daha büyük pay almak, oluyor.

Gelelim Kuzey Denizi petrolünün mali boyutlarına...

Kuzey Denizi petrolünden geçen yıl Britanya beş milyar pound yani sekiz milyar dolar vergi geliri elde etti. Bölgeden günde yaklaşık üç milyon varil petrol çıkartılıyor. Eğer İskoçya bağımsız olursa bu vergi geliri İskoç hazinesine gelecek. Ve bu tutar vergi geliri İskoç milli gelirinin yüzde 3’üne denk geliyor. Özellikle İskoç Milliyetçi Partisi 1970’ten beri Kuzey Denizi petrolü ve gazının İskoçya’ya ait olduğunu söyleyerek gücünü artırdı. İşte bugün yapılacak referandumda Britanya’dan ayrılmanın önderliğini bu siyasi parti yapıyor. Bunun yanında bağımsızlık olursa Royal Bank of Scotland ve Lloyds Bank gibi büyük iki banka merkezlerini İskoçya’ya taşıyacaklar. Yine bazı çokuluslu şirket yönetimlerini İskoçya’ya getirecek. Hemen belirtelim sadece Kuzey Denizi petrol ve gaz endüstrisinde 225 bin kişi istihdam ediliyor. Dolayısıyla büyük bankalar ve çokuluslu şirketler merkezlerini Londra’dan İskoçya’ya taşıyınca ilave istihdam sağlanacağı düşünülüyor.

ORTAK NOKTA PETROL

“Peki, Kürtlerle İskoçların ayrılma talebinde ortak nokta ne” diyerek sorarsanız. Ortak nokta petrol oluyor. Kuzey Irak Kürt bölgesinin 2018 yılında elde edeceği petrol geliri tam 108 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Bir de doğalgaz geliri ilave edildiğinde bu tutar daha da artıyor. Türkiye’deki Kürtlerin ayrılma isteği de yine petrole dayanıyor. İskoçların ayrılma talepleri arasında sayılan kimlik, halka yakın ve sosyal demokrat bir yönetim talebi yanında tabii asıl neden petrol oluyor. Çünkü Türkiye’de Fırat ve Dicle havzasında ağır petrol bulunuyor. Bu petrolün çıkartılması için bol suya ihtiyaç var. Bildiğiniz gibi ağır petrol basınçlı buhar verilerek yumuşatılıp yeraltından çıkartılıyor. Arap Yarımadası’ndaki ağır petrol, bölgede su olmadığından, petrol rezervleri azaldığında çıkartılması yüksek maliyetli olacak. Oysa Orta Doğu’da petrol rezervleri azaldığında, Türkiye’nin güney doğusu, su bol olduğundan ağır petrolün çok kolay üretildiği cazip bir bölge olarak düşünülüyor. İşte bu nedenle İskoçların ve Kürtlerin ayrılık taleplerinin ortak paydası aynı.

SON 34 YILDA 39 YENİ DEVLET KURULDU

Bir de hemen hatırlatmakta fayda var, 1980’den beri tam 39 yeni devlet Birleşmiş Milletler’e katıldı. Bu devletlerin kuruluşunda ayrılıklardan bazıları kadife boşanma olarak tarihe geçti.Çekoslovakya’nın Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olarak ayrılması gibi. Bu arada bazı ayrılmalar bölgesel ve küresel dalgalanmalara neden oldu. İşte Kosova, Güney Sudan, Kırımsorunlu ayrılmalara örnek oluyorlar. Bakalım İskoçya’da ne olacak? Eğer bu referandumdan ayrılma çıkarsa, başta Kürdistan olmak üzere bağımsızlık taleplerine nasıl yol göstereceğini hep birlikte izleyeceğiz.

suleymanyasar26@gmail.com