Adnan Menderes’i idamının ardından kurulan İsmet İnönü Hükümeti tanınmış İngiliz iktisatçıNicholas Kaldor’u hızlı bir kalkınma modeli kurması için Türkiye’ye davet eder. Kaldor, hızlı bir kalkınma için tarım kesiminde gelir vergisinden vazgeçilip yerine ağır bir arazi vergisi konulmasını ister. Ve Kaldor, tarım arazisinin elde ettiği ürün değerini değil potansiyel verimliliğini dikkate alır önerisinde. Böylece dönüm başına verimlilik önceden hesaplanıp verginin matrahının bu potansiyel değer olmasını ister.

Anlayacağınız tarlaya buğday ektiniz, hasatta on ton buğday elde ettiniz. Bu on ton buğdayın değil, onun yerine devletin önceden tespit ettiği verimlilik kriterine göre “sen 30 ton buğday üretebilirdin” diyerek keyfî matrah üzerinden tarh edeceği vergiyi ödüyorsunuz bu öneriye göre.

Tabii sözkonusu Kaldor Raporu’nun asıl amacı aşırı vergilerle köylünün üzerine yüklenip toprağını elinden almak oluyor. Böylece vergisini ödeyemeyen köylü toprağını zengin çiftçilere satarak büyük toprak mülkiyeti teşvik ediliyor. Bu operasyonun ardından vergisini ödeyemeyip elinden toprağı alınıp, topraksızlaştırılan köylü sanayi sektörüne ucuz emek kaynağı olarak tasarlanıyor. İşte Kaldor Raporu’na göre; hızlı kalkınmanın finansmanı, hem ağır arazi vergileri hem de elinden toprağı alınan köylünün ucuz emeğiyle karşılanıyor.

Niye anlattık bunları?

Şundan anlattık; emlak vergisi yukarıda bahsettiğimiz arazi vergisi ve bina vergisi olarak uygulanıyor. Ve hükümet bu yıl büyük şehirlerde ağır bir bina vergisiyle adeta Kaldor’un raporunu uygulamaya başladı. Çünkü İstanbul Beşiktaş’ta geçen yıl 825 lira bina vergisi ödeyen vatandaş bu yıl tam 2.200 lira, Üsküdar’da geçen yıl 530 lira ödeyen bu yıl 800 lira vergi ödüyor. Bu vergi artışının nedeni Kaldor’un tasarımının kopyası oluyor. Çünkü vergiye matrah olarak, binanın satılması hâlinde potansiyel değeri, alınıyor.

Peki, bu niçin yapılıyor?

Amaç dar gelirli küçük mülkiyet sahibinin ağır bina vergileriyle evini satmasını sağlamak. Böylece amacın küçük mülkiyet sahibi, dar gelirliyi, büyük şehrin dışına itip rezidans, alışveriş merkezi yapacak müteahhitlere ve zenginlere yer açmak olduğunu söylemek herhalde yanlış olmaz.

Yaptığımız bu değerlendirmenin ardından “Peki, Kaldor Raporu ne oldu” sorusu aklınıza gelebilir.

Kaldor Raporu bir mektup ekinde 2 Nisan 1962’de dönemin başbakanı İsmet İnönü’ye sunuldu. Tabii Kaldor Raporu tamamıyla uygulanmadı. Ama rapor hep tartışıldı. Anlaşılan şimdi hükümet bu raporu raftan indirip uygulamaya koydu. Şimdi bu ağır emlak vergileri için hükümet “emlak vergisi yerel vergi, beni ilgilendirmez” diyebilir. Ama vergi yasa tasarılarını hükümet hazırlıyor. Bir de fert başına gelir 2002’den bu yana üç kat artarken emlak vergileri 20 kat artıyorsa bu işte bir yanlışlık var.

suleymanyasar26@gmail.com