Soma maden faciasının ardından Çalışma Bakanı Çelik ve Enerji Bakanı Yıldız arasında bir çatışma olduğu basına yansıdı.

İki bakan arasındaki çatışma nedeninin yetersiz denetimden kaynaklandığı ileri sürülüyor. Her iki bakanlığın madenlerde denetim ve izlemeyi iyi yapamadığı gerekçesiyle bu faciada sorumlulukları olduğu düşünülüyor.

Gelelim madenlerde denetim ve izlemenin niçin yetersiz olduğuna...

Aslında denetim ve izlemenin yetersizliğinin nedeni bazılarının ileri sürdüğü gibi özelleştirme değil. Tam aksine özelleştirmenin yapılamamasından kaynaklanıyor. Belki de Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) özelleştirilmiş olsaydı daha iyi denetlenecek ve böyle bir facianın önüne geçilecekti. Çünkü TÜPRAŞ gibi enerji sektöründe özelleştirilen kuruluşlar Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Çalışma Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı’nca daha dikkatli izleniyor ve denetleniyor.

İşte bu başarılı özelleştirmeleri yapan hükümet nedense bazı kuruluşları özelleştirmekten kaçınıyor.

“Hangi kuruluşlar bunlar” sorusu akla gelebilir.

Hemen söyleyelim THY, TKİ, Ziraat Bankası, Halk Bankası, Vakıflar Bankası gibi kuruluşları özelleştirme ana planında olduğu hâlde özelleştirmiyor hükümet.

Bu şirketler bildiğiniz gibi adalet, savunma, itfaiye türünden tam kamusal hizmet vermiyorlar. Faydası bölünüp pazarlanabilen ürünleri sunuyorlar. Ve hükümet bu şirketleri devlet bünyesinde tutmaya, şirket yönetim kurullarını kendisi atamaya devam ediyor.

Oysa İngiltere kömür madenlerini özelleştirdi. Ve bir kömür regülatörü kurdu. Böylece düzenleme, izleme, denetim işlemlerini bu bağımsız regülatörle sürdürüyor.

Yine eğer bankacılık sektöründe Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu (BDDK) bulunuyorsa artık devlet bankalarının piyasadan çekilmesi gerekiyor. Çünkü BDDK zaten tüketiciye en yüksek faydayı sağlamak için bankalar hakkında tüm düzenlemeleri yapabiliyor. O hâlde devlet bankalarının, regülatör olan piyasada var olmaları, vergiyle karşılanan sermayeleri nedeniyle rekabeti bozduklarını söylemek yanlış olmaz herhalde.

Tekrar Soma faciasına dönersek...

TKİ özelleştirilseydi denetim ve izlemenin daha etkin olacağını hemen belirtelim. Çünkü TKİ devlet mülkiyetinde olduğundan rödevans, kiralama, ton başına prim ne derseniz deyin dışarıdan hizmet alıyor. Yani üretime taşeronu sokuyor. Ve TKİ devlet kuruluşu olduğundan kamu denetçileri etkin denetim ve izleme yapamıyor. Çünkü devlet şirketi olan TKİ’nin nasıl olsa bu taşeronu bünye içerisinde izlediğini düşünüyor devlet denetçileri.

Oysa TKİ’nin bu izlemeyi yapamadığı ortaya çıktı. Kısaca eğer TKİ özelleştirilmiş olsaydı özelleştirilen TÜPRAŞ, Petkim, Türk Telkom’da olduğu gibi daha iyi izlenip denetleneceğinden hiç kuşkunuz olmasın.

O hâlde hükümet kamu bankaları dâhil elindeki ticari işletmeleri özelleştirmeli. İşine gelmeyen ticari işletmeyi özelleştirmeyip sorumlu olarak iki bakanı göstermek pek doğru değil. Bu durumda siyasi sorumluluğun genişlediğini belirtmekte fayda var.

suleymanyasar26@gmail.com